فوتبال با طعم طلای المپیک

فوتبال المپیک توکیو با قهرمانی برزیل به پایان رسید و این تیم موفق شد در بازی پایانی اسپانیا را از پیش بردارد. اولین حضور فوتبال در المپیک به سال 1900 برمی‌گردد و از همان سال در تمامی دوره‌ها، این رشته ورزشی حضور داشته به جز المپیک 1932 در لس‌آنجلس که از مسابقات کنار گذاشته شد. برای چندین دهه المپیک تنها در انحصار بازیکنان آماتور بود و فوتبال هم از این قاعده استثنا نبود.

قدمت رشته فوتبال در بازی های المپیک به حدود دو دهه پیش از اولین دوره برگزاری مسابقات جام جهانی مربوط می شود. در اولین المپیک مدرن یعنی المپیک 1896 آتن، رشته فوتبال نیز در میان بازی ها گنجانده شد ولی در آن زمان، چیزی به نام تیم ملی وجود نداشت. در المپیک 1896، تیم‌های منتخبی از دانمارک، آتن و ازمیر در رشته فوتبال حضور یافتند. از نتایج آن بازی ها، به جز برد 15-0 منتخب دانمارکی‌ها مقابل منتخب ازمیر چیزی در دسترس نیست. در المپیک 1900 پاریس، تیم اف.سی آپتون پارک به عنوان نماینده انگلیس در رشته فوتبال، در تنها مسابقه فوتبال برگزار شده در آن دوره، با نتیجه 4-0 مقابل فرانسه به پیروزی دست یافت. در المپیک 1904 سن لوئی، سه تیم از آمریکای شمالی در رشته فوتبال به میدان رفتند که در نهایت، نماینده کانادا یعنی گالت اف.سی از اونتاریو، به قهرمانی دست یافت. هیچ کس نفهمید که تیم های فوتبال حاضر در سه دوره نخست المپیک مدرن، در طبقه بندی تیم های ملی قرار داشتند یا تیم های باشگاهی و یا شاید هم هیچکدام!

پس از دو دوره برگزاری بی نظم و ترتیب مسابقات فوتبال در المپیک 1900 پاریس و 1904 سن لوئی، برای اولین بار یک تورنمنت مدرن فوتبال در بازی های المپیک 1908 لندن برگزار شد. هر 4 کشور بریتانیایی به عنوان میزبان المپیک 1908 لندن، به این تورنمنت دعوت شدند اما فقط انگلیس در این مسابقات حاضر گردید. انگلیس با حضور بازیکنان غیر حرفه‌ای همچون ویوین وودوارد و هاریس بیلی توانست به فینال مسابقات فوتبال المپیک 1908 لندن راه یافته و در بازی فینال، تیم دانمارک را با نیلس میدلبو ستاره آن روزگار فوتبال اسکاندیناوی، با نتیجه 2-0 در وایت سیتی شکست داده و به مدال طلای فوتبال المپیک در خانه‌اش دست یابد.

در حالی که بازیکنان انگلیس آماتور بودند و هیچ پولی را نیز از اتحادیه فوتبال این کشور دریافت نمی کردند، سایر بازیکنان حاضر در تیم های شرکت کننده که به علت حضور در المپیک، مشاغل خود را از دست داده بودند، از سوی فدراسیون فوتبال کشورشان مورد حمایت مالی قرار می گرفتند. در سال‌های نخست بریتانیا بر همه چیز استیلا داشت تا آنکه اروگوئه در دهه 20 میلادی به طور متوالی قهرمان شد و پس از آن اولین میزبانی خود از جام جهانی را در سال 1930 انجام داد. اما با توسعه و پیشرفت فوتبال در کشورهای مختلف، کشورهای اروپای شرقی توانستند مدال‌های فوتبال المپیک را به خانه ببرند. بسیاری از بازیکنان سرشناس شوروی سابق و دیگر کشورهای بلوک شرق، صاحب مدال‌های زرین المپیک می‌شدند این در حالی بود که تیم‌های کشورهای دیگر همچنان با ورزشکاران آماتور خود در المپیک حاضر می‌شدند. تا المپیک 1984 بازیکنان حرفه‌ای فوتبال اجازه حضور در این مسابقات را نداشتند تا اینکه برای اولین بار در این دوره، آنها به این رویداد راه یافتند. با این حال با توافقی که با فیفا صورت گرفت، تنها بازیکنانی از اروپا و آمریکای جنوبی اجازه حضور در المپیک را داشتند که در جام‌جهانی حضور نداشتند. در المپیک 1992 مسابقات فوتبال به شکلی که ما امروز سراغ داریم، تغییر ماهیت داد و دیگر تنها بازیکنان زیر 23 سال حق حضور در مسابقات را داشتند و دیگر محدودیت‌ها از قوانین حذف شدند. با این حال قانونی جدید به کشورها اجازه می‌داد که 3 بازیکن بالاتر از این سه را به همراه خود به المپیک بیاورند و این قانون از سال 1996 جاری شد.

تا قبل از المپیک 2016 ریو، فوتبال برزیل به همه افتخارات ممکن در عرصه فوتبال رسیده و تنها، مدال طلای المپیک در رشته فوتبال را در کارنامه نداشت. این فشار طی دو دهه، روی شانه های تیم فوتبال المپیک برزیل قرار داشت و آنها در هر دوره، از رسیدن به مدال طلا بازماندند. حتی کار به جایی رسید که با قدرت نمایی تیم ملی والیبال برزیل در عرصه جهانی و المپیک، برخی اعتقاد داشتند که دیگر نمی‌توان فوتبال را ورزش اول برزیل دانست. برزیل که از میزبانی جام جهانی 2014 خاطره خوشی نداشت، در ریو 2016 با رهبری نیمار با همه وجود به سوی مدال طلای المپیک 2016 هجوم برد و به آن رسید. آن ها در این مسابقات با دانمارک، عراق و آفریقای جنوبی همگروه بودند که با یک برد و 2 تساوی، عنوان صدرنشین راهی مرحله بعد شدند. در ادامه سلسائو از سد کلمبیا و هندوراس گذشت تا رقیب آلمان در فینال بازی ها باشد. این بازی بعد از تساوی یک یک در 90 دقیقه، به ضربات پنالتی کشید که در نهایت برزیل توانست با حساب 5 به 4 از سد رقیب بگذرد و برای اولین بار قهرمان فوتبال المپیک شود. حالا درست در فاصله 5 سال از المپیک ریو، حالا برزیل دومین مدال طلای المپیک خود را با ستارگان جوان خود دشت می‌کند.

طی دهه‌های مختلف از زمان آغاز المپیک و حضور فوتبال در آن، بازیکنان آماتور و حرفه‌ای بسیاری به مدال طلای المپیک رسیدند. المپیک بازیکنان بزرگ و پرافتخاری را به خود دیده که صاحب مدال طلا شدند و آخرین آنها دنی آلوز 38 ساله بود که کلکسیون افتخاراتش را کامل کرد. این بازیکن برزیلی در سه کشور اروپایی مختلف قهرمان لیگ شده و انواع و اقسام جامها از جمله سه قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا را کسب کرده و چهار بار نیز مدال قهرمانی سوپرجام اروپا را به گردن آویخته است. از سویی آلوز سه بار قهرمان جام باشگاه های جهان شده، دو کوپا آمریکا و یک جام کنفدراسیون ها را کسب کرده است. الوز با 41 جام پرافتخارترین بازیکن تاریخ فوتبال است. آلوز اما با وجود گذشت زمان جاه‌طلبی خود را در دنیای فوتبال از دست نداده است. بازیکن سابق بارسلونا دو مدال را در دوران فوتبالش کم دارد: یکی قهرمانی جام جهانی که سال آینده و در سن 39 سالگی می‌تواند به دست بیاورد و دومی مدال طلای المپیک که دومی را هفته گذشته بدست آورد. اما علاوه بر او ستاره‌های دیگری در دنیای فوتبال بودند که جدا از افتخارت باشگاهی و ملی، صاحب این مدال ارزشمند بوده‌اند که باهم آنها را مرور می‌کنیم:

فرانس پوشکاش و ساندور کوچیس-1952

در دهه 50 میلادی، مجارستان بهترین تیم ملی دنیا را داشت و موفقیت آنها از قهرمانی در المپیک 1952 آغاز شد. فرانس پوشکاش ستاره و رهبر آن تیم بود و پس از قهرمانی در آن المپیک، به افسانه‌ای بی‌بدیل در دنیای فوتبال تبدیل شد. ساندور کوچیس دیگر بازیکن بزرگ این تیم بود که به همراه پوشکاش علاوه بر قهرمانی المپیک، به افتخارات دیگری در سطح ملی دست یافتند. دو سال بعد از طلای المپیک 1952، او بهترین گلزن جام‌جهانی 1954 لقب گرفت و راهی بارسلونا شد.

لو یاشین-1956

او که همچنان به عنوان یکی از بزرگترین گلرهای تاریخ فوتبال شناخته می‌شود، در سال 1956 به همراه تیم ملی شوروی به طلای المپیک رسید. با وجود کیفیت وصف‌ناپذیری که فوتبال ملی شوروی در آن دوران داشت، او به جز این مدال طلا، فقط به یک قهرمانی اروپا در سال 1960 رسید تا افتخاراتش تنها به همین دو عنوان خلاصه شود.

لوئیز انریکه و پپ گواردیولا-1992

در 22 سالگی انریکه در حالیکه اولین فصل حضورش را در رئال مادرید پشت سرگذاشته بود، کمک کرد تا تیم کشورش در المپیک بارسلون به مدال طلا برسد. 4 سال بعد او در یک انتقال جنجالی راهی بارسلونا شد و به عنوان یکی از بزرگترین بازیکنان تاریخ این باشگاه لقب گرفت. در همان تیم پپ گواردیولا حضور داشت و یک تابستان جادویی را سپری کرد. بازیکنی که پیش از المپیک به بارسلونا کمک کرده بود تا اولین قهرمانی اروپایی خود را بدست آورد، با اسپانیا طلای المپیک را هم از آن خود کرد.

نووانکو کانو و جی‌جی اوکوچا-1996

در المپیک 1996 تیم فوتبال نیجریه با شکست دادن برزیل و ارژانتین پرستاره و پراستعداد، دنیای فوتبال را شوکه کرد و با ستارگانی که آینده فوتبال را دگرگون کردند، طلای المپیک را تصاحب کرد. او که با آژاکس قهرمان لیگ قهرمانان اروپا شده بود، در بازی نیمه نهایی مقابل برزیل گل دقایق پایانی را به ثمر رساند و سپس در وقت‌های اضافی، گل طلایی را وارد دروازه سله‌سائو کرد. در آن تیم اوکوچایی وجود داشت که یقینا محبوب‌ترین بازیکن نسل طلایی نیجریه در دهه 90 میلادی بود و علاوه بر قهرمانی در المپیک، حضور در جام جهانی 1994 را نیز تجربه کرده بود.

ساموئل اتوئو-2000

تنها 19 سال داشت که در المپیک شرکت کرد و به تازگی رئال را به مقصد رئال مایورکا ترک کرده بود. او به همراه تیم ملی کامرون فاتح المپیک 2000 سیدنی شد تا اینگونه دومین تیم آفریقایی به طور متوالی قهرمانی را کسب کند.

کارلوس توز، خاویر ماسچرانو و روبرتو آیالا-2004

توز در حالی در المپیک 2004 مدال طلا را به سینه زد که در همان زمان توانسته بود در فوتبال اروپا نامی برای خودش دست و پا کند. با این حال در آمریکای جنوبی به عنوان یک ستاره رو به رشد شناخته می‌شد؛ بازیکنی که در آتن توانست در 6 بازی 8 گل به ثمر برساند. آیالا در 31 سالگی این تیم را همراهی می‌کرد و بازوبند کاپیتانی آرژانتینی‌ها را بر دست داشت. او که پیش از المپیک به همراه والنسیا فینال لیگ قهرمانان اروپا را تجربه کرده بود، یکی از بهترین مدافعان میانی آن دوره شناخته می‌شد. خاویر ماسچرانو دیگر ستاره این تیم بود. معدود بازیکنی در تاریخ پیدا می‌شود که بیش از یکبار طلای المپیک را در رشته فوتبال بدست آورده باشد، اما ماسچرانو موفق به انجام این کار شد. او علاوه بر طلای آتن، مدال همرنگی در المپیک پکن بدست آورد.

لیونل مسی، سرخیو آگوئرو و آنخل دی‌ماریا-2008

مسی در آن دوره در حالی به طلای المپیک رسید که تا پیش از آغاز مسابقات، باشگاه بارسلونا به او اجازه حضور در المپیک را نمی‌داد چراکه آنها نمی‌خواستند او ابتدای فصل را از دست بدهد. آنها درخواست فدراسیون فوتبال آرژانتین را رد کردند اما با مداخله گواردیولا باشگاه اجازه را به مسی داد. دی‌ماریا در آن تیم چهره موفق‌تری از مسی داشت و توانست گل قهرمانی تیمش را در فینال مقابل نیجریه به ثمر برساند. در آن دوره از مسابقات آگوئرو تنها دو گل زد تا آرژانتین از عنوان قهرمانی دوره قبل خود دفاع کند اما آن دو گل واقعا حیاتی بود و در بازی نیمه نهایی مقابل برزیل به ثبت رسید.

مارکینیوش و نیمار-2016

مارکینیوش در سال‌های گذشته خودش را به عنوان یکی از بهترین مدافعان میانی دنیا ثابت کرده و به اوج فوتبال خود رسیده است. او یکی از نفرات نسلی بود که برای اولین بار توانست به طلای المپیک برسد. نیمار هم در همین تیم بود و به عنوان یکی از بازیکنان بزرگسال سله‌سائو در المپیکی که میزبانش ریو بود، شرکت کرد.

*عرفان خماند