مبادا گرفتاری های کهنه فوتبال فراموش شود...!

عملکرد و کارنامه تیم ملی فوتبال ایران در مسابقات جام‌جهانی( روسیه-2018) رضایت بخش بود و موجب خشنودی علاقمندان شد.انصافا و بدون اغراق و تعصب هم نمایش ملی پوشان فوتبال ما در این مسابقات در مصاف با حریفانی صاحب فوتبال- حتی مراکش که به تازگی قهرمان آفریقا شده است-قابل قبول و به جرات می توان گفت فراتر از انتظار بود. البته ما در اینجا با بعضی بحث ها و نظراتی که این روزها و بعد از انجام بازی های تیم ایران مقابل حریفان وبه ویژه پس از حذف تیم های اسپانیا و پرتغال مطرح میشود و از آن بوی "زیاده خواهی" به مشام می رسد کاری نداریم و حرفمان چیز دیگری است. حرف ما اولا یادآوری این نکته است که کارنامه ونتایج تیم ملی فوتبال ایران قابل قبول و مثبت است و این معنی را اغلب کارشناسان داخلی و خارجی تائید می کنند و مهمتر از حتی این نظرات کارشناسی نظر ونگاه افکار عمومی و"مردم" است که به شکل و شیوه های مختلف به عملکرد ملی پوشان خود نمره قبولی می دهند ورضایت وخشنودی خود را از آن اعلام میدارند و ثانیا حرف مهمتر ما این است که جام جهانی بیست و یکم هرچه بود برای فوتبال ما تمام شد واکنون فوتبال ایران در آستانه فصل جدیدی قرار گرفته که از اوایل ماه آینده(مرداد) آغاز می شود. ما و به ویژه مدیران فوتبال ما باید چشم به آینده بدوزند و در پی ایجاد تمهیدات و فراهم آوردن شرایطی باشند که آینده روشن وبهتری را برای فوتبال ایران و خیل بی شمار هوادار آن رقم بزنند. حرف اصلی امروز ما و بعد از پایان کار تیم ملی در جام جهانی این است که مبادا با خوابیدن در باد سه بازی خوبی که تیم ملی در روسیه انجام داد وپناه گرفتن پشت کارنامه قبولی تیم ملی از گرفتاری ها و مشکلات قدیمی وآزار دهنده و دردهای مزمن وکهنه شده و بالاخره موانع ساختاری و فرهنگی که مانع از حرکت شتابنده فوتبال به سمت جلو می شود، غافل شویم و همه چیز را گل وبلبل جلوه دهیم و مسئولیت هایی را که در قبال فوتبال و اصلاح وضع نه چندان مساعد آن به ویژه از حیث اخلاقی و فرهنگی آن داریم فراموش کنیم.

در این باره همه کسانی که فوتبال ایران را می شناسند و به داشته های مادی وغیر مادی و سرمایه های پنهان و آشکار ان واقف هستند بارها نوشته و گفته و تذکر داده اند که توان و جایگاه این فوتبال فراتر از اینی است که حالا هست. به دیگر سخن فوتبال ایران سال هاست به" حداقل" بسنده کرده است و به کمترین موفقیت ها دلخوش کرده و به آن شاد است و تلاشی جدی و حرکتی اساسی برای حرکت رو به جلو و به فعلیت درآوردن توانایی های ذاتی و قدرت بالقوه آن از سوی کسانی که مسئولیت مستقیم در قبال آن دارند صورت نمی گیرد. این است که امروز همه ما از اینکه صرفا تیم ملی جواز حضوردر جام جهانی را به دست می اورد و در کوران آن آبرومندانه ظاهر می شود شاد می شویم و ابراز رضایت می کنیم. تکرار و تاکید می کنیم با توجه به واقعیات فوتبال ما عملکرد و کارنامه تیم ملی در آوردگاه جام جهانی بسیار موفقیت آمیز وقابل تحسین بود. حرف ما این است که اگر تلاش شود پای تدبیر و فکر و برنامه و مهمتر ازهمه دلسوزی به میان آید وهمت و اراده برای اصلاح و ساختن و خدمت به کار افتد و منافع ملی بر منافع زید و عمرو واین وآن باند و جریان انگل و فرد آویزان ترجیح داده شود آن وقت با توجه به بضاعت و توان نهفته فوتبال ایران بدون هیچ شک و تردیدی فردائی بسیار بهتر و پیروزتر در انتظار فوتبال ایران خواهد بود.

فوتبال ایران سال هاست درگیر گرفتاری های خود ساخته ای است که ریشه فنی و ساختاری ندارد. به مسایل فیزیکی و جسمی و تکنیکی و مالی و۰۰۰ مربوط نمی شود بلکه ریشه در " خود خواهی" و بد اخلاقی هایی از این دست دارد که این‌خود از یکسو معلول مسایل کلی و فرهنگی دارد که سال ها و بلکه قرن‌ها دامن کل جامعه را گرفته و فقط به ورزش و فوتبال بر نمیگردد و مربوط نمی شود و از سویی نحوه و سازو کار و بالاخره نگرش مدیریتی حاکم بر ورزش در آن دخیل بوده که به هر دلیل به خود جرات در افتادن با موانع ساختاری و فکری و فرهنگی بر سر راه فوتبال ، نداده و همت و تلاش لازم را برای سالم سازی فضای فوتبال به خرج نمی دهد.

این حرف ما به آن معناست که فوتبال ایران برای پیشرفت مشکل ذاتی و طبیعی ندارد یعنی جوانان ایرانی از نظر هوشی و همچنین فیزیکی ، وزنی و قدی کاملا مستعد پیشرفت در رشته هایی مثل فوتبال هستتد قد و وزن فاکتورهای مهمی برای پیشرفت هستند. اینها فاکتورهایی است که برای مثال ژاپنی ها و کشورهای خاور دور از آن کم بهره و بی بهره هستند و چون چنین است اجازه نمیدهد تلاش های جدی و برنامه ریزی های دقیق و سرمایه گذاری های قابل توجه آنها به نتیجه مطلوب برساند. کمبودهای ذاتی و ژنتیکی باعث شده که آنها در رشته ای مثل فوتبال سقف پیشرفت مشخص و محدودی داشته باشند. خیلی از ما بازی ژاپن با بلژیک را در مرحله یکهشتم جام جهانی تماشا کردیم. بسیاری از ما از باخت ژاپن به بلژیک ناراحت شدیم. ژاپن در این دیدار بازی دوهیچ برده را علیرغم تلاش و دوندگی و جنگندگی وبهره بردن از هوش بالا سه به دو واگذار کرد. به گمان ما علت اصلی رقم خوردن این نتیجه کمبودهای ذاتی و اشاره شده در نزد فوتبال و فوتبالیست های ژاپنی است. در واقع ژاپن با شرایط فعلی از حیث فیزیکی( وزن و قد) محکوم به شکست در مصاف با چنین حریفانی و محکوم به حذف در چنین مرحله ای در جام جهانی است. مگر این که این نژاد عجیب و این ملت کوشا و مبتکر برای رفع این نقیصه ژنتیکی و طبیعی هم چاره ای بیندیشند که ظاهراً هم دارند میاندیشند و مراکز علمی و دانشگا ه های ایشان در این باره دست روی دست نگذاشته وبرای اصلاح نسل کارهایی کرده و می کنند.ژاپن را مثال زدیم تا بگوییم اگر چه ما مثل آنها تلاش و برنامه ریزی ومهمتر ازهمه جدیت و دلسوزی نداریم اما کمبودهای ذاتی ونژادی آنها را هم در فوتبال نداریم. کافی است ما کمی به رفع کمبودها و ناداشته های دیگر همت کنیم ان وقت خواهید دید در آسیا سرآمد همگان خواهیم بود دیگر ژاپن وکره کابوس فوتبال ما نخواهند بود.این داستان قبلا برای فوتبال ما اتفاق افتاده زمانی که برنامه دقیق و عزم جزم برای فوتبال خود داشتیم و تیم هایی مثل ژاپن هرگز قدرت عرض اندام در برابر فوتبال ایران را نداشتند.

دروالیبال هم این حکایت مصداق دارد تا زمانی که والیبال ایران مرحله جدید و رو به پیشرفت اخیر -حدود سی سال پیش- خود را آغاز نکرده بود کشورهای شرق آسیا ژاپن، کره جنوبی، چین؛ سر آمد والیبال قاره ونمایندگان اصلی آسیا در میادین جهانی و المپیکی بودند.این در حالی بود که مشکل ذکر شده در فوتبال در اینجا هم بود بلکه شدیدتر و ملموستر‌. اما وقتی والیبال ایران که مشکل ذاتی و طبیعی و جثه ای نداشت صاحب برنامه کار سازی برای پیشرفت شدو همت ها و اراده ها در این رشته و برای پیشرفت آن به کار افتاد و مدیریت آن( از دوره یزدانی خرم) عزم را برای ایجاد تحول اساسی در والیبال جزم کرد و... آن وقت والیبال ایران بزرگی آغاز کرد. این رشته صاحب برنامه و مدیریتی شد که قصد داشت توانایی های ذاتی آن را جهت دهد و در مسیر پیشرفت و رسیدن به جایگاه حقه والیبال ایران به کار گیرد.و این گونه شد که والیبال ایران صاحبان سنتی والیبال آسیا را پشت سرگذاشت و الان نزدیک بیست سال است که قدرت اول قاره کهن به حساب می آید.در فوتبال هم علاقمندان به ورزش و این رشته جذاب و پرطرفدار منتظر همت و عزم وجزم مدیریتی از یکسو و تدبیر و دلسوزی و برنامه ریزی و حسن اجرا از سوی دیگر هستند. تکرار وتاکید می کنیم ما برای پیشرفت در فوتبال مشکل طبیعی و جسمی و جثه ای(وزن و قدی) مثل کشورهای شرق دور و نظیر آن نداریم از این نظر نیروی انسانی و عمدتا جوانان ما کمبود و نقصی نسبت به حریفان اروپایی وافریقایی و آمریکای لاتین خود ندارند بلکه کمبود بزرگ فوتبال( وکلیت ورزش) ایران فقدان مدیریت و همت و اراده برای شتاب دادن به حرکت فوتبال است که در هرحال با سرعت کم روبه جلو حرکت میکند. به دیگر سخن فوتبال ما بالقوه میتواند جهانی باشد اما سازوکار مدیریتی وساختاری آن هرگز جهانی نیست و حتی در سطح کشورهای صاحب فوتبال آسیا مثل همین ژاپن و کره هم نیست. فوتبال ما توان واستعدادحرفه ای شدن را به گواه کارشناسان داخلی وخارجی دارد اماروش و نگرش مدیریتی و اجرائی آن بعضی وقت ها چیزی هم از " آماتوریسم" کمتر دارد! بر این پایه و اساس هم هست که ما بارها به سهم خود نوشته ایم که روش و نحوه اداره تیم ملی و فضا و شرایط حاکم برآن از حیث مدیریتی و رفتاری با آنچه که در بقیه بخش های فوتبال ما میگذرد کاملا متفاوت است و این تفاوت از زمین تا آسمان است!

بر کار و بار تیم ملی یک سازو کار حرفه ای مشاهده میشود که با پافشاری و اصرار کارلوس کروش بر فضا وساختار آن حاکم شده است. کروش خیلی زود و در همان ماه های اولیه حضور خود در فوتبال ایران حساب خود را از آنچه که بر فوتبال مابه ویژه از حیث اداری و رفتاری و فرهنگی و مناسباتی و مدیریتی و... بالاخره حتی فنی( آنجا که لیگ به اصطلاح حرفه ای فوتبال ایران را فاقد استانداردهای لازم و کارآمدی کافی معرفی کرد.) می گذشت(و هنوز هم می گذرد) جدا کرد. او در این راه خیلی مقاومت و مداومت نشان دادو در برابر جریانات اختاپوسی و پدر خوانده هایی که به برکت مدیریت های غیر تخصصی یا مرعوب و واداده خود را صاحب اختیار فوتبال و تیم ملی و... می دانستند وبرایش خط و ربط تعیین می کردند ومربی می اوردند و می بردند. بازیکن تعیین می کردند حتی در ارنج و ترکیب تیم بسته به منافع خود دخالت مستقیم و غیر مستقیم می کردند محکم و با قاطعیت ایستاد و با دادن حق به حقدار وحاکم کردن اصل شایسته سالاری اولا به پیراهن تیم ملی ارزش دوباره داد. ثانیا تیمی خوب ویکدل و کم حاشیه ساخت و ثالثا و مهمتر ازهمه با ارائه بازی های قابل قبول و کسب نتایج دلخواه اسباب رضایت مردم و علاقه آنها را به خود و تیم خود فراهم آورد. او با رد کردن و دفع آدم های زیادی و عوضی آمده و بی هنر و انگل و آویزان و پرمدعی و... از پیرامون تیم ملی به همه فهماند که در تیمی که او مربیگری و مدیریت می کند همه باید حد خود را بدانند و کسی نباید پایش را از گلیم خود درازتر کند. در تیم او بازیکن هر کسی که باشد هرنام و سابقه ای که داشته باشد فقط بازیکن است. بازیکنی که می خواهد فراتر از بازیکن چیز دیگری هم باشد ومثلا برای مربی خط وربط تعیین کند برای همیشه جایی در تیم او نخواهد داشت.( در این باره مثال ها آنقدر روشن و نمونه ها به قدری بارز است که نیازی به ذکر ویادآوری آنها نیست!) و قس علیهذا. انچه کروش کرد و ما اشاره وار بعضی از آنها را ذکر کردیم چیزی نیست جز اصول حرفه ای گری. و این اصول چون در تیم ملی حتی المقدور رعایت و بر کار وبار آن حاکم است تیم ملی ایران با هنرنمایی جوانان مستعد خود توانسته دوبار پیاپی به مرحله نهایی جام جهانی صعود کند. اصولی که متاسفانه در کلیت فوتبال ما- به استثنای تیم ملی- رعایت نمی شود، جدی گرفته نمی شود و همین موجب شده که به نظر ما حالت دوگانه ای بر کار وبار مدیریتی فوتبال ایران حاکم شود. تیم ملی با کروش واصول حرفه ای خود به راهی برود و فوتبال ایران را در کلاس جهانی مطرح کند وبقیه فوتبال ما به راهی دیگر باحال وهوایی دیگر وبدون رعایت اصول حرفه ای آنچنان که از برگزاری یک بازی بزرگ(مثل دربی یا فینال جام حذفی به شکل مرتب و استاندارد و تماشاگر پسند) عاجز باشد!

و این (رعایت اصول)همان چیزی است که می گوییم اگر اصلاح شود اگر در کاروبار مدیریتی فوتبال ما بیشتر رعایت شود بدون تردید بر روند پیشرفت فوتبال ایران وبهبود کیفی آن تاثیراتی غیرقابل انکار خواهد داشت. این بحث ادامه دارد.

*سیدمحمدسعید مدنی