ویلموتس و شمشیر دو لبه جام جهانی

شکست تیم ملی فوتبال ایران در سومین بازی مرحله اول مقدماتی جام جهانی، مقابل بحرین (۱-۰) در جای خود نیازمند تحلیل و بررسی فنی و تاکتیکی است. این کاری است که ما در جای دیگر مجله انجام داده ایم. اینجا می‌خواهیم به بهانه این باخت، بار دیگر یک نکته اساسی را درباره فوتبال ایران گوشزد نمائیم که اهمیت آن فراتر از برد و باخت های گذرا است. سالهاست که هدف اصلی فوتبال ایران و حتی ورزش ایران با توجه به میزان جذابیت، اهمیت و تاثیرگذاری این رشته ورزشی، در یک خواسته مشخص خلاصه می شود و آن هم صعود تیم ملی به جام جهانی است.

در نگاه اول، به این هدف گذاری نقدی وارد نیست و صد البته که حضور فوتبال ایران در آن آوردگاه مهم و در جمع بزرگان فوتبال جهان اتفاقی زیبا و مثبت است و کسی نمی تواند تاثیرات ورزشی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی چنین حضوری را نفی کند.

جام جهانی ویترین فوتبال و بی شک مهم‌ترین رویداد ورزشی جهان به حساب می آید که تلاش چهارساله کشورهای مختلف برای رسیدن به آن، از جهات گوناگون قابل بحث و بررسی است.

فلسفه این حضور در کلام ساده و روشن، تلاشی است برای دیده شدن توانمندی های فوتبالی کشورها و به سبب همین اهمیت، تیم های ملی سرمایه گذاری های هنگفتی را انجام می دهند.

این دیده شدن و ممارست برای کشورهای صاحب فوتبال و دارای ساختار درست ورزشی، آورده های با ارزشی خواهد داشت که آن دستاوردها به موازات دیده شدن آنان قرار می گیرد.

مهمترین دستاوردهای حضور آنها، در مقوله اقتصاد خلاصه می شود.

دیگر اتفاق مهم برای آن کشورها، معرفی بازیکنان شاخص شان به باشگاههای بزرگ دنیا و استفاده از سکوی پرتاب جام جهانی است که بلافاصله پس از پایان این جام و در موسم ترانسفرینگ فوتبال تجلی پیدا می کند.

اما بی تردید مهم‌ترین دستاورد جام جهانی برای آنها شناسایی نقاط ضعف و قوت و فرصتی برای سازماندهی بهتر فوتبال شان است.

کشورهای مورد نظر پس از پایان جام جهانی و در امتداد هدف گذاری قبلی، روی فوتبال خود و حوادثی که بر تیم شان گذشته مطالعه و کار کارشناسی انجام می دهند و این دورخیزی است برای حضور بهترشان در رقابت های بعدی.

اگر از تاثیرات فرهنگی و اجتماعی حضور کشورها در جام جهانی به رغم اهمیت این دو مقوله فاکتور بگیریم، با این مقدمه نسبتا بلند سراغ فوتبال کشور خودمان و نگاه آن به جام جهانی می رویم.

فوتبال ایران تا امروز پنج حضور در جام جهانی را تجربه کرده است و اغلب به لطف شایستگی و توانمندی بازیکنان مان نتایجی آبرومندانه کسب کرده ایم؛ نمونه آخرش جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه بود که در گروهی دشوار قرار گرفتیم و عملکردی قابل قبول از خود بر جای گذاشتیم اما پرسش اصلی این است که؛ جام جهانی برای فوتبال بدون ساختار ایران که از مشکلات جدی در ابعاد مختلف و بخصوص در بحث مدیریت رنج می برد چه دستاورد مهمی داشته است؟

اینکه فوتبال ایران در جمع بزرگان فرصت خودنمایی داشته باشد و جهانیان توانمندی های بچه های این مرز و بوم را به نظاره بنشینند بی شک تنها دستاورد فوتبال ما از جام جهانی به حساب می آید اما آیا حقیقتا حضور ما در جام جهانی محصول یک پروسه حساب شده و ساختاری محکم است؟ پاسخ منفی است و همین مسئله موجب شده تا موضوع «صعود به جام جهانی» بیش از آنکه به مدد فوتبال کشورمان در مسیر رشد و تعالی بیاید، به مثابه شمشیری دو لبه عمل کرده و سرفصل های مهم و پارامترهای اصلی پیشرفت را زیر سوال برده است.

بعد تبلیغاتی چنین صعودی بیش از آنکه برای خود فوتبال باشد، برای دولت ها و مدیران ورزش و فوتبال است و البته برخی از این مدیران هم که قصد کار درست و اصولی و ساختاری‌ دارند، به جبر این فضا و این دیدگاه غلط،همه چیز را در صعود به جام جهانی خلاصه شده می بینند و ...

در گذشته وقتی سرمربیان داخلی و خارجی تیم ملی کار زیربنایی را رها می کردند و صرفا به نتیجه گرایی- با هر ابزار و هر روش- روی می آوردند، رد پای چنین تفکر نادرستی نمایان می شد.

نمونه اش کارلوس کروش ،سرمربی پیشین تیم ملی که همه دار و ندار این فوتبال را برای رساندن تیم ملی به جام جهانی به خط کرده بود.

بدیهی است که یک مربی حرفه ای بر اساس خواسته های مندرج در قراردادش عمل می کند و لابد تنها خواسته از کروش و کروش ها همین صعود به جام جهانی بوده است.

حال این صعود چگونه اتفاق بیفتد چندان اهمیت ندارد!

هفته گذشته مارک ویلموتس ، سرمربی بلژیکی تیم ملی نیز در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که هدف اصلی اش در فوتبال ایران صعود به جام جهانی است.

مهدی طارمی یکی از بازیکنان کلیدی تیم ملی نیز در کنفرانس خبری خود اعلام کرد: «آینده نگری ما در صعود به جام جهانی ۲۰۲۲ قطر خلاصه می شود.»

ملاحظه می فرمایید؟

این اظهارات نشان می دهد که تصمیم سازان فوتبال ایران همچنان از نیروهای خود فقط و فقط صعود به جام‌ جهانی را طلب می کنند. یعنی از مارک ویلموتسی که اتفاقا لیگ ما را جدی گرفته و مسابقات و بازیکنان را با دقت زیر نظر دارد، یک خواسته مشخص دارند؛ رفتن به جام جهانی.

غافل از اینکه اگر ذره ای جسارت دوری از این نگاه غلط و نتیجه گرایی صرف را داشته باشند و در جهت ساختار سازی گام بردارند، نه تنها فوتبال ایران شکل بهتری به خود می گیرد بلکه صعود به جام جهانی نیز اتوماتیک وار اتفاق می افتد.

آفت نتیجه گرایی با کلیدواژه « صعود به جام جهانی»،تیشه به ریشه های فنی و فرهنگی فوتبال ایران زده است و جای بسی نگرانی وجود دارد؛ بویژه وقتی صحبت های اخیر سرمربی تیم ملی را می خوانیم که تنها هدف خود را رفتن به قطر ۲۰۲۲ می داند.

گرچه تکرار مکررات است اما بار دیگر به مدیران ورزش و فوتبال گوشزد می کنیم: تا وقتی نگاه، هدفگذاری و زیر بنای فوتبال ایران درست نباشد، رفتن مان به جام جهانی دستاوردی برایمان نخواهد داشت سهل است که موجب خودفریبی هم می شود.

* گروه فوتبال کیهان ورزشی