جام جهانی دو ساله؛ نقشه جاه‌طلبانه ونگر

می‌توانید تصور کنید که هر سال یک رقابت بین‌المللی معتبر فوتبال برگزار شود؟ این ایده اگرچه روزی محال به نظر می‌رسید اما اکنون از آنچه فکر می‌کنید به ما نزدیکتر است. پس از اینکه در ماه می سال جاری فدراسیون فوتبال عربستان پیشنهادی را در خصوص برگزاری جام‌جهانی به صورت هر دو سال یکبار ارائه داد، حالا فیفا مصمم است که مطالعه امکان‌سنجی روی این طرح که منجر به کاهش چرخه 4 ساله مسابقات به دو سال می‌شود را صورت دهد. در این حالت مسابقات قاره‌ای مانند یورو، کوپا آمریکا، جام ملت‌های آسیا و... در میان هر دوره جام‌جهانی برگزار خواهد شد و هر سال یک رقابت معتبر ملی برگزار می‌شود. این امکان‌سنجی به رهبری آرسن ونگر سرمربی سابق آرسنال پیش می‌رود که اکنون ریاست بخش توسعه جهانی فوتبال فیفا را بر عهده دارد. در حال حاضر 166 عضو از 210 فیفا حمایت خود را از انجام این طرح مطالعاتی ابراز کرده‌اند. البته این طرح مخالفانی جدی هم دارد که از جمله آنها الکساندر چفرین، رئیس یوفا است که هفته گذشته مخالفت خود را اعلام کرد. ضمن اینکه هنوز لیگ‌های معتبر اروپایی در خصوص این شیوه برگزاری متقاعد نشده‌اند. ونگر چندی قبل در مصاحبه با اکیپ فرانسه ایده پشت این طرح را به طور کامل توضیح داد و عنوان کرد که نه تنها این طرح نظم برگزاری جام جهانی را افزایش می‌دهد بلکه تقویم مسابقات بین‌المللی را هم به نفع همه تغییر می‌دهد و مناسب می‌کند. این یعنی رقابت‌های بین‌المللی بیشتر و تعطیلات ملی کمتر و شانس بیشتر کشورها برای رقابت در جام‌حهانی و کاهش آسیب دیدن باشگاه‌ها از برگزاری رقابت‌های ملی. با این حال هر طرحی منافع و معایب خود را خواهد داشت و این را باید در ادامه جستجو کنیم.

فیفا چه خواهد کرد؟

برگزاری جام‌جهانی هر دو سال به جای 4 سال، پیشنهاد فدراسیون فوتبال عربستان بود که با حمایت جیانی اینفانتینو همراه شد و این ایده با یک طرح بزرگ با جزیات فراوان تبدیل شد. 166 کشور از آن حمایت کردند و در عوض 22 کشور رای مخالف به آن دادند. حالا این طرح علاوه بر نحوه و زمان برگزاری جام‌جهانی، به طور کلی به تقویم مسابقات سالانه ملی که شامل رقابت‌های انتخابی و مسابقات بزرگ می‌شود، نگاه دارد. با این حال این مطالعه به سرعت تبدیل به یک تمرین مشورتی در مورد این ایده شد که توسط آرسن ونگر، رئیس توسعه جهانی فوتبال فیفا، برای تغییر تقویم در مورد برگزاری دو جام جهانی به جای هر چهار سال مطرح شد.

ونگر سرمربی سابق آرسنال، اکنون به‌عنوان مدیر توسعه فوتبال فیفا فعالیت می‌کند. مدتی قبل، او با تعدادی از بازیکنان برجسته سابق فوتبال در دوحه، در خصوص این طرح دیدار و گفتگو کرد. طرح او شامل تغییرات ساختاری مورد نیاز، برای کاهش تعداد مسابقات و سفرهای تیم‌های سطح اول فوتبال جهان، در عین افزایش تعداد بازی‌های مهم است. او در این رابطه می‌گوید: "من صددرصد مطمئن هستم که این راه‌حل درست است. زیرا در فوتبال، اگر مسابقات بزرگ نداشته باشید، مجبور به برگزاری مسابقات کوچک هستید. از آنجا که این طرح به توازن کنونی 80-20 فوتبال باشگاهی و ملی احترام می‌گذارد، اگر من جای باشگاه‌ها بودم، با کمال میل با آن موافقت می‌کردم." اکثر آنهایی که در فوتبال فعالیت دارند، موافق اصلاحات بزرگ در تقویم مسابقات ملی هستند. سرمربی سابق آرسنال ایده‌های بسیاری دارد، از جمله: برگزاری مسابقات جام جهانی هر دو سال یک بار، در سال‌های زوج یا برگزاری مسابقات جام ملت‌ها (از جمله مسابقات قهرمانی اروپا) در سال‌های فرد. وجود یک (اکتبر) یا دو (اکتبر و مارس) دوره استراحت ملی در نیم فصل و درمجموع به مدت یک ماه، برای مسابقات انتخابی جام‌های بزرگ به این ترتیب که چهار کشور در یک گروه قرار خواهند گرفت و با احتساب بازی پلی‌آف، آن‌ها حداکثر در هفت مسابقه شرکت خواهند کرد. به گفته ونگر، این طرح سفرهای بازیکنان را به نصف کاهش می‌دهد. او معتقد است: "تقویم فعلی دیگر منسوخ شده است و ما می‌خواهیم آن را به شیوه کارآمدتری سازماندهی کنیم. مطابق شیوه چهار ساله فعلی که از سال 1930 برقرار است، 133 کشور تاکنون هرگز نتوانسته‌اند در جام جهانی حضور داشته باشند." اگر این طرح اجرا شود پس از اینکه جام‌جهانی 2028 برگزار شود، در سال 2029 رقابت‌های قاره‌ای انجام می‌شود و پس از آن در سال 2030 یک دوره دیگر جام‌جهانی از راه می‌رسد.

مخالفین

احتمالا اصلی‌ترین مخالف این طرح الکساندر چفرین رئیس یوفا است که نه تنها با روشی که فیفا در پیش گرفته مخالف است بلکه با کلیت این ایده هم مخالفت دارد. او می‌گوید "یک ماه بازی طاقت فرسا در هر تابستان برای بازیکنان مرگبار است. این در حالیست که ما هر دو سال با رقابت‌های جام‌جهانی زنان و مسابقات فوتبال المپیک تداخل و همزمانی داریم. ارزش این مسابقات دقیقاً به این دلیل است که هر چهار سال یکبار، شما منتظر آن هستید، شبیه بازی‌های المپیک. این یک رویداد بزرگ است. من بعید می‌دانم که فدراسیون‌های ما از آن حمایت کنند". رئیس یوفا در مصاحبه با تایمز تهدید کرده که ممکن است کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی، کل آن را تحریم کنند. مخالفین اصلی، لیگ‌های فوتبال جهان، به ویژه اروپایی‌ها هستند. به گفته تاباس، رئیس لالیگا "تغییرات، تقویم پیشنهادی لیگ‌های داخلی را مختل می‌کند تا حدی که ممکن است جذابیت آنها را کاهش دهد و استمرار آن‌ها را به مخاطره اندازد. این طرح می‌تواند زنجیره‌وار بر تمام هرم فوتبال تأثیر گذارد و طرفداران به مرور علاقه‌شان را به این ورزش از دست بدهند." به گفته مخالفین، این طرح اهمیت و ارزش جام جهانی را کمرنگ خواهد کرد. توماس باخ ریئس کمیته بین‌المللی المپیک هم دیدگاه مثبتی نسبت به این مساله ندارد و در صحبت‌های خود پیرامون این موضوع گفته"عواقب این مساله به لطف بحث‌هایی که در خود فیفا انجام می‌شود، روز به روز روشن‌تر می‌شود و کنفدراسیون‌های مختلف در این مورد بحث و تبادل و نظر دارند".

حامیان طرح

طرفداران طرح به‌طور کلی معتقدند تعداد کشورهای حامی به اندازه‌ای هست که از پیشنهادات ونگر دفاع کنند و در نتیجه از آن‌ها سود ببرند. البته که تضاد منافع طرف‌های مختلف فضای موجود را تیره کرده و مواضع آن‌ها تا حدی مقابل یکدیگر قرار گرفته است، آن هم تنها چند ماه پس از آن که در حمله به طرح سوپر لیگ اروپا با هم متحد شده بودند. ونگر با اشاره به تاثیر کووید -19 و برگزاری رقابت‌های بین‌المللی امسال در اروپا، آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی آن هم تنها یک سال پیش از جام جهانی سال آینده قطر، ادعای کاهش ارزش و اهمیت مسابقات را رد می‌کند. فیفا چندی قبل از 80 بازیکن قدیمی و پیشکسوت دعوت کرد تا در دوحه قطر درباره این ایده با یکدیگر گفت‌وگو کنند. رونالدو یکی از حامیان اصلی طرح بود که به سخنرانی هم پرداخت. مهاجم افسانه‌ای برزیل نیز در حمایت از این طرح می‌گوید: "لیگ قهرمانان با وجود برگزاری سالانه، جذابیت خود را حفظ کرده است."

به گفته تیم کیهیل، ستاره سابق استرالیا و اورتون، فیفا از حامیان بزرگ آکادمی اسپایر در قطر است، جایی که او مدیر ارشد ورزش است. او نیز پس از صحبت با همتایان سابقش در دوحه، قاطعانه می‌گوید که برنامه‌های ونگر در مجموع به نفع فوتبال است: "پس از یادآوری خاطرات و احساسات گذشته و تبادل نظرات، همگی به این نتیجه رسیدیم که اعتقادات شخصی را کنار بگذاریم و به شکلی فراگیر به این طرح فکر کنیم. من با علی الحبسی، دروازه بان سابق ویگان و ردینگ، صحبت کردم. او نوزده سال تلاش کرد تا با عمان راهی جام جهانی شود و هرگز نتوانست به آن برسد. 133 کشور هرگز نتوانسته‌اند. من بر اساس تجربه شخصی خوب می‌دانم که سفرهای مکرر و تداخل مسابقات ملی و باشگاهی تا چه حد می‌تواند سخت باشد. در مورد بازی‌های انتخابی نیز باید فکری شود. سه سال طول می‌کشد تا استرالیا بتواند به جام جهانی صعود کند، در حالی‌که این کار در اروپا تنها یک سال طول می‌کشد." البته پیتر اشمایکل هم از موافقین طرح است و می‌گوید ایده برگزاری هر دو ساله جام‌جهانی نتایج جذابی به دنبال خواهد داشت. در این بین گرت بیل به عنوان کاپیتان ولز به برگزاری هر دو ساله مسابقات اعتقادی ندارد و می‌گوید "مسابقات دو ساله را دوست ندارم و حس می‌کنم تاریخ آن را زیر سوال می‌برد. حقیقت این مسابقات برای چهار سال معنا شده و صبر کردن برای از راه رسیدن آن، پرستیژ مسابقات را بالا می‌برد"

گام بعدی

ونگر می‌گوید وضعیت موجود باعث ایجاد اختلال بیش از حد شده و بازیکنان را مجبور می کند برای مقدماتی و دیدارهای دوستانه سفرهای طولانی زیادی به سراسر جهان داشته باشند. مسابقات انتخابی ملی در طرح او به دو یا سه وقفه محدود خواهند شد و یک تورنمنت در پایان هر فصل برگزار خواهد شد. جام جهانی نیز هر دو سال یک بار برگزار می‌شود. ونگر در گفتگو با خبرنگاران مدعی شد که تعداد دیدارهای ملی به نسبت شرایط فعلی در طول فصل بسیار کمتر خواهد شد و پیش از آغاز هر فصل 25 روز استراحت برای بازیکنان قطعا اعمال می‌شود. در همین رابطه رییس اتحادیه جهانی بازیکنان فوتبال از مشورت نکردن فیفا با ذی‌نفعان قبل از ارائه برنامه دوسالانه جام جهانی انتقاد کرد و اعلام کرد این برنامه با افزایش فشار بیش‌تر به تقویم بین‌المللی نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است.

اینفانتینو می‌گوید فیفا تصمیم دارد تا پایان سال جاری میلادی قدیم‌های بعدی خود را در این رابطه بردارد و چشم‌انداز روشنی را برای این طرح ایجاد کند تا در کنگره سال 2022 تمام 211 عضور این نهاد تصمیم خود را در مورد آن گرفته باشند. این در حالی است که چفرین هشدار داده که در صورتی که اینفانتینو بخواهد به مسیر خود ادامه دهد، کشورهای اروپایی جام‌جهانی را تحریم خواهند کرد. به هر ترتیب ونگر به مسیر مشورتی خودش ادامه خواهد داد اگرچه انتقادات صورت گرفته بیان می‌کند که او راه آسانی در پیش ندارد. اینفانتینو معمولا تلاش می‌کند تا از ایده‌های بزرگ حمایت کند هر چند که آن ایده‌ها منجر به شکست شوند. به عنوان مثال او تمایل داشت تا جام‌جهانی 2022 قطر به صورت مشترک با دیگر کشورها صورت گیرد و نقشه‌ای برای توسعه آن هم داشت اما به در بسته خورد. با این حال این ایده هنوز در سر او وجود دارد و بر این باور است که می‌تواند کشورهای کوچک در آفریقا، آسیا و آمریکا را برای برگزاری چنین مسابقاتی ترغیب کند. اگر یوفا بخواهد همچنان بر سر تصمیم خود پافشاری کند و جام‌جهانی را تحریم کند، اعتبار این مسابقات بدون کشورهای اروپایی زیر سوال خواهد رفت و این یک چالش بزرگ برای اینفانتینو محسوب می‌شود که باید ببینیم چگونه با آن مواجه می‌شود.

*عرفان خماند