رمزگشایی از زندگی فلپس

دو هفته قبل از موفقیت چندباره فلپس در المپیک حرف زدن کار راحتی نبود. گذشت 4 سال از درخشش در المپیک لندن، زمان کمی نه تنها برای فلپس بلکه برای هیچ ورزشکاری نیست که بتواند در این مدت همچنان در اوج بماند. اما فلپس 16 سال پس از حضور در المپیک سیدنی همچنان می تواند این کار را انجام دهد و در اوج بماند. «مایکل فلپس» 31 ساله،‌ حالا اسطوره وزرش دنیاست. در طول تمام بازی‌های المپیک از یونان باستان تا به حال، هیچ کس نتوانسته است به اندازه او مدال به دست بیاورد. مرد طلایی شنای جهان،‌ تا امروز در مجموع 28 مدال المپیک به دست آورده است. در المپیک 2004 توانست 6 طلا و دو برنز بگیرد،‌ در المپیک 2008 توانست با هشت مدال طلا، ‌رکورد بیشترین مدال طلا ی شنای آمریکا را که هفت تا بود، بشکند. در المپیک 2012 لندن چهار مدال طلا و دو مدال نقره برد و در المپیک ریو پنج طلا و یک نقره را صاحب شد. او رکورددار شنای 100 متر،‌ 200 متر و 400 متر است، همین‌طور رکورددار شنای 200 متر آزاد، ‌و 200 متر مختلط. فلپس در مجموع 80 مدال در رقابت‌های مهم بین‌المللی به دست آورده است؛ 65 مدال طلا، ‌13 نقره،‌ و 3 برنز. او علاوه بر همه این‌ها تا به حال هفت بار به عنوان برترین شناگر سال جهان دست پیدا کرده، ‌9 بار بهترین شناگر سال آمریکا شده و در 2012 جایزه بهترین شناگر فدراسیون بین‌المللی شنا را گرفته است. در اینکه فلپس افسانه‌ای ترین ورزشکار تاریخ المپیک است و از نظر فیزیکی یکی از بهترین هاست، شکی وجود ندارد اما در موفقیت های همیشگی و اخیر وی عوامل دیگری اهمیت دارند که شاید کمتر به آنها توجه شده است. عواملی که برخی از آنها همچون رازهای موفقیت فلپس 31 ساله هستند. این سوپراستار دنیای شنا با این رازها، برای همیشه در تاریخ المپیک جاودانه شد.

چینش اهداف

در مصاحبه ای با جو باک در شبکه فاکس اسپورت کاغذی را به همراه خود آورده بود که مربوط به 24 سال قبل می شد. کاغذی که روی آن هدف هایش را در 8 سالگی نوشته بود. اصلی ترین هدف نوشته شده روی این کاغذ قهرمانی در المپیک و تصور قهرمانی المپیک در آینده بود. او حالا حساب مدال هایش از دستش در رفته و همچنان مدال می گیرد. شاید این موفقیت چشمگیر محصول توانایی اش در چینش و خلق هدف هایش باشد. او بعدها زیر همان هدف های روزگار 8 سالگی می نویسد"در همه حالات زمانی و برای مسابقات مختلف، آنها را هر روز مرور می کنم". خودش درباره این هدف ها می گوید"هدف هایم را هر جایی که می توانستم آنها را ببینم، داشتم. بنابراین وقتی شرایط برایم بد پیش می رفت، می دانستم که دوباره از جا بر می خیزم و برای آنچه که می خواهم بدست آورم، بیشتر کار می کنم". هدف ها شما را می ترسانند، به شما انگیزه می دهند یا شما را مجبور می کنند از منطقه تنبلی تان خارج شوید.

نظریه‌های مختلف

موفقیت‌های پی در پی فلپس در المپیک باز هم تنور شایعات را درباره وی داغ کرده است. خبرنگاران از خودشان می‌پرسند که به راستی چه چیزی باعث برتری فلپس نسبت به سایرین شده است؟ همه این‌ها در حالی است که شایعات درباره دوپینگ برخی از شناگران هم از دور و نزدیک شنیده می‌شود. البته سوالی که روزی توسط رسانه‌های استرالیایی مطرح شد، این روزها ظاهراً موافقان بیشتری هم پیدا کرده: به استثنای تعلیمات بدون شک خوب و موفق این شناگر، آیا نمی‌توان به سادگی گفت که آناتومی خارق‌العاده بدن فلپس دلیل اصلی همه موفقیت‌هایش است؟

روزنامه تورنتوسان (Toronto Sun Newspaper) می‌نویسد: «این موفقیت مدیون طول بلندتر و متناسب دست‌های فلپس است.» اما آیا این فرضیه درست است؟ فاصله بین دو سر بازوهای فلپس (از نوک انگشتان دست راست تا نوک انگشتان دست چپ) 203 سانتی‌متر و قد وی هم 193 سانتی‌متر است. طول دست‌های باز و کشیده آن‌هایی که قد بلند دارند، اکثراً با قدشان ارتباط نزدیک و تنگاتنگ دارد و این مساله‌ای است که لئوناردو داوینچی هم در طرح مشهورش موسوم به مرد ویترویوسی، به آن اشاره کرده. مرد ویترویوسی یکی از طرح‌های مشهور داوینچی است که به احتمال زیاد در سال 1487 میلادی کشیده شده ‌است. این طرح تمام‌قد از ویترویوس، معمار ایتالیایی است که با جوهر بر روی کاغذ کشیده شده و بدن برهنه مردی را در دو حالت مختلف نشان می‌دهد که همزمان درون یک دایره و مربع محاط شده‌. مرد ویترویوسی هم‌اکنون در ونیز ایتالیا نگهداری و جز در مواقع خاص به نمایش درنمی‌آید. فرضیه طول دستان بلند، پس از آنکه شناگر مشهور صرب، میلوراد ساویچ (Milorad Cavic) در دور نهایی شنای 100 متر مغلوب فلپس شد، بیشتر از قبل قوت گرفت چرا که شناگر آمریکایی توانست یک صدم ثانیه زودتر از رقیبش به خط پایان برسد.
خبرگزاری دیترویت (Detroit News) اما موفقیت‌های فلپس را به دلیل مفصل‌ کاذب (Double jointed) می‌داند. فرد دارای مفصل کاذب، کسی است که مفاصل انعطاف‌پذیر غیرمعمولی دارد و این مساله معمولاً در انگشتان، بازوها و پاها خودش را نشان می‌دهد. بعضی‌ها می‌گویند که اندازه پای 14 فوتی (سایز 42) فلپس، در هنگام شنا از ناحیه قوزک پا 15 درجه بیشتر از اکثر شناگران حرفه‌ای به جلو می‌رود و این باعث می‌شود که پای وی در زمان شنا به نوعی شبیه یک باله شنای واقعی عمل کند. جالب اینجاست که شایعات به همین جا هم ختم نمی‌شود، بعضی معتقدند این کشیدگی حتی در ناحیه زانوها و آرنج فلپس هم دیده می‌شود و احتمالاً همین مساله است که باعث می‌شود با هر ضربه بیشتر به جلو رانده شود.

فیزیک متفاوت

او پس از المپیک لندن و در حالی که در مجموع 22 مدال المپیک داشت بازنشسته شد، اما دو سال بعد دوباره به ورزش حرفه‌ای بازگشت.موفقیت یک شبه به دست نمی‌آید و هیچ اسطوره‌ای هم تنها با تکیه بر استعدادش به جایی نمی‌رسد؛ همانطور که توماس ادیسون، مخترع آمریکایی، گفته: "نبوغ تشکیل شده از 99 درصد تمرین و یک درصد الهام."عملکرد فلپس را نیز باید ترکیبی از استعداد، تمایل او به تمرین سخت و تفکر برنده‌اش دانست. در شماری از ورزشکاران استعداد غالب است و ذهنیت قهرمانی را کسب می‌کنند، ضمن این که سطح تمرین‌های قهرمان یک رشته با سایر شرکت‌کنندگان متفاوت است.با یک نگاه به این شناگر متولد بالتیمور می‌توان به فیزیک فوق‌العاده او پی برد؛ مثلا تنه او قاعدتا باید متعلق به مردی با قد 210 سانتیمتر باشد در حالی که قد او تنها 195 سانتیمتر است.بدن او فوق‌العاده منعطف است، مفاصل بسیار نرم و با انعطافی دارد و سایز پای 48 فلپس نیز به او کمک می‌کند تا در حین شنا آب را با قدرت و به طور مستمر به عقب فشار دهد.نکته دیگری که او را از سایر قهرمانان متمایز می‌کند قدرت بالای تحملش در تمرینات است. سرعت تولید اسید لاکتیک در بدن فلپس بسیار پایین است و همین موجب می‌شود که دیرتر خسته شود.

تصورات

وقتی جوان بود باب بوومن مربی اش به او گفته بود "در پایان هر تمرین پیش از خوابیدن و وقتی صبح بیدار می شود، فیلم های شنا را نگاه کن". این فیلم ها تصور روانی فلپس بود که نامشان "رقابت عالی" نام داشت. او با دیدن این فیلم ها تصور می کرد که از ابتدا تا پایان بی عیب شنا می کند، رقابتش را ارزیابی می کند و با هر شرایطی که پیش آید، می تواند رقابتش را در بهترین حالت به پایان ببرد. بوومن توانست این کار را به عادات زندگی روزانه فلپس اضافه کند به نحوی که او هنوز از همین تکنیک استفاده می کند. یک شب قبل از مسابقه، فلپس خودش را در رقابت، هم در خط استارت و هم در آب تصور می کند.

آمادگی برای هر سناریو

در میان همین تصورات، فلپس خودش را برای هر سناریویی که ممکن بود در مسابقات برایش رخ دهد، آماده می کرد. به پیش رفتن و داشتن برنامه برای هر موقعیتی، چه خوب و چه بد، فلپس را برای هر چیزی که ممکن بود در مسیرش قرار بگیرد، آماده می کرد. در المپیک 2008 در فینال 200 متر پروانه عینک فلپس در شروع مسابقه شکست. بسیاری تصور می کردند از دست دادن قدرت دید در میان رقابت های المپیک می تواند فلپس را تنبه کند اما به راهش ادامه داد چراکه او از لحاظ روانی خودش را برای چنین موقعیتی آماده کرده و باعث نشد وی از کارش کوتاه بیاید. او قهرمان شد و رکورد جهان را شکست تا قدرت تصور و آمادگی روانی فلپس به همه دنیا نشان داده شود.

شیوه بدن‌سازی

برنامه بدن‌سازی او که ترکیبی از کار با وزنه و ورزش‌های هوازی است، نشان از اراده او برای رسیدن به بالاترین حد آمادگی بدنی دارد. او در کنار تمرینات سرعتی و قدرتی همواره روی ساختن بدنی عضلانی که به عملکرد او داخل استخر کمک کند نیز تمرکز می‌کند.فلپساز 19 سالگی همواره تمرینات خاصی را انجام می‌دهد از جمله "دراز و نشست هفت شکل" ( نوعی از این تمرین که در آن بدون خم شدن دست و پا، نوک انگشتان دست پنجه پا را لمس می‌کند). انجام این تمرینات موجب شده تا گردش خون و عملکرد ماهیچه‌های او بهتر شود و بدنش نیز عضلانی‌تر گردد. ضمن این که بارفیکس رفتن به شیوه‌های مختلف نیز بدنی ایده‌آل برای او ساخته است. فلپسهمچنین برای داشتن سرعت بیشتر و تنفس بهتر در استخر به طور متوالی فواصل 50 متر، 100 متر، 150 و ۲۰۰ متر را شنا می‌کند در حالی که بین هرکدام از آن‌ها فقط 30 ثانیه استراحت می‌کند. او سپس همین فواصل را از آخر به اول تکرار می‌کند و این بار با تمام قدرت آن را انجام می‌دهد. تاکید روی قسمت اول تمرین که آهسته‌تر است موجب می‌شود تا بدن او خودش را برای بخش دوم تمرین بهتر تطبیق دهد و سریع‌تر شنا کند. علاوه بر این تمرینات استقامتی، فلپس تمریناتی مانند زدن پای کرال در آب به صورت عمودی و پا زدن زیر آب را نیز انجام می‌دهد که کمک بزرگی برای افزایش سرعت او هستند.البته طبیعی است که او در 31 سالگی برنامه‌اش نسبت به سال‌هایی که جوانتر بود تغییر کرده و تمرینات او از 5 تا 6 ساعت در روز به 2 تا 4 ساعت کاهش یافته است. هرچند که هنوز هم شدت تمرینات او خیلی بالاست و می‌تواند او را در بالاترین حد نگه دارد و بالاترین گواه این موضوع نیز کسب سه مدال طلا است.

رژیم غذایی فلپس

اگر فکر می‌کنید روش تمرین فلپس وحشتناک است، هنوز از رژیم غذایی او خبر ندارید. مایکل فلپس در سفت و سخت‌ترین حالت رژیم غذایی‌اش روزی 12 هزار کالری دریافت می‌کند که شامل 4 هزار کالری در هر وعده غذایی است.صبحانه او شامل سه ساندویچ نیمرو همراه با مایونز، کاهو، گوجه فرنگی، پنیر کم‌چرب و پیاز سرخ‌شده است. بعد از آن فلپس یک کاسه بلغور، سه تکه نان تست فرانسوی با شکر، سه پن‌کیک شکلاتی و یک فنجان قهوه می‌خورد.اگر فکر می‌کنید کار فلپس با این صبحانه پر و پیمان تمام می‌شود، اشتباه می‌کنید.هنوز ناهار و شام باقی مانده است که شامل تعدادی ساندویچ کالباس و پنیر، هزار کالری نوشابه انرژی‌زا و حدود یک کیلو پیتزا و ماکارونی است.در آستانه المپیک 2012 لندن او اساس رژیم غذایی‌اش را از کربو هیدرات به پروتئین تغییر داد. رژیمی که کماکان از نظر انرژی غنی بود اما هم کمک می‌کرد تا هضم راحت‌تری داشته باشد و هم عضلاتش را حفظ کند.

مقاوم دربرابر عملکردهای بد

همیشه فلپس به عنوان شناگری شناخته شده که بهترین کارش را انجام می دهد، او به سخت ترین شکل ممکن تمرین می کند، آماده می شود و بهترین تلاشش را انجام می دهد اما هیچ یک از رقابت هایش کنار نمی کشد. مربی اش بوومن همیشه به شاگردانش تاکید کرده است که نباید به بازده کارشان تمرکز کنند بلکه به فرآیند کارشان باید توجه کنند. به همین خاطر فلپس همیشه از توجه به برد یا باخت خودش را دور نگه داشته چراکه می گوید تا زمانیکه شما با همه داشته هایتان رویاهایتان را دنبال می کنید، هرگز شکست نخواهید خورد. "می دانم به هیچ شکلی شکست نخواهم خورد. اگر برای رسیدن به هدف هایتان از همه چیز استفاده کنید، هرگز شکست نخواهید خورد".

آموختن از شکست ها

در المپیک 2012 لندن، پیروزی های متوالی فلپس توسط شناگری از آفریقای جنوبی به نام "چاد لوکلو" قطع شد. او توانست در 200 متر پروانه با نیم ثانیه اختلاف فلپس را شکست داد و طلا را از وی گرفت. او که از این شکست انگیزه پیدا کرده بود، بارها و بارها فیلم این رقابت را نگاه کرد تا جایی را که او اشتباه کرده متوجه شود و تغییر لازم را بوجود بیاورد. "من بارها به آن رقابت توجه کردم تا باردیگر آن کار اشتباه را تکرار نکنم. فکر می کنم اکنون بیشتر از همیشه آماده ام". هیچکس نمی تواند بدون وقت گذاشتن و کار لازم به آنچه که می خواهد برسد. حتی اگر کسی مثل فلپس باشد که از نظر فیزیکی بهترین در دنیاست اما بدون تمرین و ممارثت به موفقیت نمی رسد. در راه آماده سازی بازی های تابستانی سال 2004 بوومن درباره فلپس گفته بود"او برای 6 سال 365 روز تمرین کرده است. در کریسمس، تعطیلات سال جدید و روز تولدش مایکل بیشتر و سختتر از همشه تمرین می کند". اینگونه فلپس همیشه چه در آب و چه بیرون آب، خودش را به سوی رویاهایش حرکت می دهد.

* ترجمه از عرفان خماند