چگونه زیدان در لیگ قهرمانان تاریخ‌ساز شد؟

پیش‌بینی‌ها درباره زیدان این بود که شاید بخواهد با استفاده از شهرتش به یک پست خوب برسد یا مثل اکثر نام‌های بزرگ فرجام خوشی در این حرفه جدید نداشته باشد، ولی نگرانی از این دو پیش‌آمد کاپیتان سابق فرانسه را متقاعد کرد تا زمان زیادی صرف کلاس‌های مربیگری کند و با احتیاط قدم به این حوزه جدید بگذارد. فرانس‌فوتبال درباره‌اش نوشته بود: «صبورتر از پلاتینی، شجاع‌تر از پله» و همین شاید رمز موفقیت مربی فعلی رئال است.

او درباره سیری که برای رسیدن به نیمکت کاستیا (تیم دوم رئال) و بعدا رئال طی کرد، می‌گوید: «سه سال و نیم را به آموزش و سفر گذراندم. افتخار می‌کنم که توانستم مدرک مربیگری را بگیرم. مثل بچه‌ای که نمره خوبی می‌گیرد خوشحال بودم. برایم مهم بود فرزندانم ببینند که برای این مدرک زحمت کشیدم و خودشان هم باید همین راه را بروند». زین‌الدین زیدان اسطوره تاریخ فوتبال و به زعم بسیاری از کارشناسان «بهترین هافبک تهاجمی تاریخ» در ژانویه 2016 سکان هدایت رئال مادرید را در دست گرفت. در آن هنگام سوال بزرگ حول ذهن تحلیلگران و فوتبالدوستان شکل گرفت: آیا زیزوی بزرگ می‌تواند مربی بزرگی هم باشد و تبدیل به میراث‌دار شایسته‌ای برای مربیان بسیار بزرگ تاریخ رئال مادرید گردد؟ تنها زمان می‌توانست بهترین پاسخ را برای این سوال اساسی داشته باشد. و چه نیکو ثابت نمود که شایسته‌ترین میراث‌دار و یکی از بهترین مربیان حال حاضر دنیای فوتبال است. اما اصلی‌ترین علت دستیابی به این موفقیت و افتخار بزرگ، فلسفه زیدان بود. وگرنه ستارگان تیم که در خدمت مورینیو، آنچلوتی، و بنیتز هم بودند اما هیچگاه نتوانستند به افتخارات زیدان دست یابند و در دوسال متمادی، یک لالیگا و دو قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا را برای مادریدیسموها به ارمغان بیاورند. آری ... این فلسفه و تفکر زیزوی بزرگ است که رئال مادرید اکنون بر نوک قله فوتبال ایستاده است.

آشنایی با عامل 14 زیدان

فرا از همه فلسفه‌ها و تاکتیک‌های فوتبال دنیا، به منطقه‌ جدیدی بیاندیشید که هم نقطه پیروزی بسیاری از تیم‌ها شد و هم نقطه فلاکت و بدبختی بسیاری دیگر. این جملاتی است که برخی از کارشناسان پس از قهرمانی فرانسه در جام جهانی 1998 به زبان آوردند. منطقه‌ای که در جلوی خط دفاع حریف که همان منطقه بازی هافبک دفاعی آن است، قرار دارد. این منطقه در پشت خط حمله خودی قرار دارد. جایی که هافبک حمله‌ای ناخدا و مهندس است. تحلیل‌ها نشان داده که بازی در منطقه‌ای که گاهی آن را «منفذ» می‌گویند، سرنوشت بازی را مشخص می‌کند. این نقطه، مرکز خلاقیت‌ها برای گل‌سازی است. منطقه‌ای که به قول پروفسور «تام رایلی» -کارشناس «موسسه پژوهشی علوم ورزشی» در دانشگاه «جان مور» انگلیس- «شاهراهی برای وارد کردن ضربه نهایی توسط تیم حمله‌کننده است؛ منطقه نفوذ به معنای واقعی کلمه به قلب دفاع و دروازه حریف». به منطقه 14 زمین فوتبال، «مربع طلایی» هم گفته می‌شود. منطقه‌ای که در آن بیشترین و ناب‌ترین فرصت‌ها علیه دروازه‌ حریف خلق می‌شود. این خیلی مهم است که منطقه 14 باید در دست یک بازیکن پرمهارت و همه فن حریف باشد. کسی که بتواند مسیر حمله را با یک پاس کوتاه و یا چرخش‌ هنرمندانه تغییر دهد. هنرنمایی او نباید بیش از 8 ثانیه طول بکشد . بنابراین بازیکنانی که در منطقه 14 فعال هستند، باید دارای تکنیک بسیار بالایی باشند. قاعدتا هم بازی آنها از بازی دیگر بازیکنان چشم‌نوازتر است که کامل‌ترین نمونه آن را می‌توان «زین‌الدین زیدان» دانست. تیمی در منطقه 14 موفق است که از پاس‌های سریع و متوالی بهره ببرد و توپ را به قلب حریف بزند. مثلا روش انگلیسی که شامل پاس‌های رو به عقب و پاس‌های کناری می‌شود در مفهوم و فلسفه منطقه 14 هیچ جایگاه و تعریفی ندارد.

هر چند که منطقه 14 را باید مهم‌ترین منطقه برای حملات دانست اما این بدان معنا نیست که از پاس‌های ارسالی از جناحین غافل شویم. چه بسا تیم‌های موفقی بوده‌اند که با تاکتیک ارسال از جناحین به نتیجه قابل قبول رسیده‌اند اما بحث اینجاست که کشاندن مرکزیت حمله به مناطق دیگر -خاصه جناحین- انرژی بیشتری را از تیم می‌گیرد. تیم در سرتاسر زمین مشغول طراحی حملات است و پیستون‌های کناری انرژی زیادی را صرف نفوذ و طراحی حملات و بازگشت به کار دفاعی می‌کنند و در نتیجه، خط دفاعی دچار تلاطم می‌گردد. البته در تیم‌های چون منچستر 99-1998 علاوه بر قدرت‌نمایی منطقه 14، نفوذ از جناحین هم بسیار ثمربخش بود و «الکس فرگوسن» با هنرمندی تمام توانسته بود که این تعادل و توازن را برقرار کند. چیزی که نمونه بارز آن را امروز در رئال مادرید زیدان می‌بینیم. منطقه 14 فوتبال که در دماغه خط دفاعی حریف و مربع جلویی خط میانی خودی قرار گرفته، سرنوشت بسیاری از تیم‌های موفق دنیا را رقم زده است. امروزه، کامل‌ترین نوع استفاده از این مربع طلایی را می‌توان در رئال مادرید زین‌الدین زیدان دید. مردی که روزگاری مرد شماره یک منطقه 14 فوتبال بود. بازیکنی که «امه ژاکه» کبیر او را مهندس و طراح حملات نهایی به سمت دروازه حریفان دانست و در سرنوشت‌سازترین منطقه از مناطق 18 گانه مستطیل سبز به کار گرفت. طلایی‌ترین مرد تاریخ مربع طلایی، امروز بر اساس همان اندیشه‌ها، منطقه 14 رئال مادرید را تبدیل به مهم‌ترین منطقه این تیم کرده اما از قدرت جناحین به هیچ‌وجه غافل نشده و بسان فرگوسن بزرگ، تعادلی را بین منطقه 14 با مناطق 13 و 15 ایجاد کرده که بلوک تهاجمی رئال مادرید را بسیار قدرتمند ساخته است. او از سه بازیکن درخشان در این مربع طلایی برخوردار است: کروس، موردیچ، و ایسکو؛ که البته قابلیت‌های ایسکو در این منطقه از دو نفر دیگر بیشتر است. البته این الگو و رویکرد را می‌توان در برخی از دیگر تیم‌های بزرگ دنیا هم دید اما بحث توازن، آن هم به این شکل تکامل‌یافته را باید در رئال مادرید زیدان یافت. اندیشه‌ای که از سالیان دور همراه مردی بود که به لطف آن، به همراه یاران‌اش موفق به کسب دو جام جهانی 98 و جام ملت‌های اروپا 2000 و صعود تا فینال 2006 شد و امروزه در قالبی مدرن و متوازن، در طی فقط 2 سال، دو قهرمانی پیاپی جام قهرمانان اروپا و یک قهرمانی لالیگا و چندین قهرمانی دیگر در تورنمنت‌های مختلف را برای باشگاه رئال مادرید به ارمغان آورده است.

استفاده صحیح از سیستم چرخشی و مدیریت خوب ستاره های تیم

زیدان از جمله مربیانی است. که به شدت به سیستم چرخشی اعتقاد دارد. او بسیار ریسک پذیر و نترس است. زیدان وضعیت را با دقت می سنجد و طبق برنامه ای که دارد پیش می رود. یکی از دلایل بزرگ کسب دو گانه سال گذشته توسط رئال، استراحت دادن های به موقع به بازیکنان بود. بازیکنانی که به نوبت استراحت می کردند. و در بازیهای حساس با آمادگی بسیار بالایی به میدان می رفتند. مصداق بارز این قضیه به آمادگی بالا و گلزنی های کریس رونالدو به علت استراحت های مناسب زیدان به او در مقاطع حساس فصل است.

مکتب و اندیشه مشخص

وجه مشترک زیدان با پپ گواردیولا که رنسانسی در دوران خودش در بارسلونا ایجاد نمود و تاریخ‌سازی کرد این است که دارای فلسفه مشخص است. یعنی یک فلسفه با مبانی معین برای تیم خود تعریف کرده و آن را پرورش بیشتری می‌دهد و در بازیکنانش نهادینه می‌کند. وقتی پپ یا زیدان حرف از «ساختار» می‌زنند، یعنی دارای مکتب و اندیشه هستند و هر بازیکنی که در مسیر این اندیشه حرکت نکند، دارای هر درجه‌ای که باشد، در تیم جایی ندارد. حال در این رهگذار، یکی از بارزترین خصیصه‌های فکری این دو مربی بزرگ این است که به هیچ‌وجه «ستاره‌سالاری» نمی‌کنند. آنها به ستاره‌های تیم اهمیت بالایی قائل‌اند اما تمرکزشان را خرج رسیدگی به توانایی تمامی اعضای تیم حتی جوانان تازه وارد شده از آکادمی می‌کنند که از نمونه‌های بارز آن می‌توان به ارتقای چشمگیر بازی کاسمیرو، ماریانو، لوکاس واسکز، آسنسیو، و ناچو اشاره کرد.

اضافه کردن پینتوس به تیم

زیدان در بدو ورودش به تیم در سال 2016، بعد از اخراج بنیتز، بدنساز تیم را تغییر داد و معتقد بود یکی از علل بزرگ نتایج ضعیف رئال، کمبود قوای جسمانی بازیکنان است. او پینتوس را به تیم اضافه کرد. چون هم پینتوس و هم زیدان در مکتب فوتبال ایتالیا رشد کرده بودند و برایشان قوای بدنی بسیار مهم بود. زیزو در همان آغاز کارش در رئال به کمک پینتوس، چند هفته تمرین سخت را برای بازیکنان در نظر گرفت که با بردن اوندسیما نتیجه اش را بدست آورد.

حامی و یک مشوق بی نظیر برای بازیکنان

زیدان در این مورد یک نمونه نادر و بی نظیر است. او با جان و دل از بازیکنانش حمایت می کند و یک مشوق واقعی برای آن هاست. مرد بزرگ فرانسوی در شکست ها، تمامی مسئولیت ها را بر عهده می گیرد و هیچ وقت بازیکنانش را زیر سوال نمی برد. نمونه این مورد را بارها دیده ایم. به عنوان مثال رسانه ها بارها از بازی دادن زیدان به بنزما انتقاد کرده اند ولی زیزو در تمامی کنفرانس ها از او حمایت کرده است و به نوعی نشان می دهد از بازی بازیکنش راضی است. نمونه دیگر هم توهین هامس به علت تعویض در یکی از بازی های فصل گذشته لالیگا به سرمربی تیمش بود که زیزو بدون وارد کردن حاشیه به تیم، قضیه را در همان کنفرانس خبری حل کرد.

بازگرداندن ایسکو

زیدان، ایسکو را که در دوران «رافا بنیتز» یکی از بدترین دوران‌های فوتبال خود را گذراند و در 6 بازی اخیر حصور رافا فقط 13 دقیقه بازی کرد را به ترکیب اصلی بازگرداند. این جواهر 25 ساله که او را می‌توان یکی از بهترین هافبک‌های تهاجمی حال حاضر جهان دانست، به یکی از اصلی‌ترین عوامل دستیابی رئال مادرید به قهرمانی لالیگا و لیگ قهرمانان در دوره زیدان تبدیل گردید. حضور ایسکو آنقدر در جریان بازی‌ها تاثیر بسزایی داشت که یکسره رسانه‌های ورزشی جهان را مجبور به تحسین‌اش کرد. او در حالی که در دو بازی دوران بنیتز تنها موفق به 45 پاس شده بود، در دوران زیدان به 45، 48، 60، و 74 پاس در یک بازی رسید. این را هم بسیار مهم بدانیم که عنصر اعتماد بنفس به معنای واقعی کلمه بازیکنی تقریبا ناامید را به دوباره احیا کرد و آن در جادوی کلام زیدان تعبیر می‌یافت: «بازی ایسکو بسیار شبیه من است».

ایجاد جوی دوستانه در رختکن و تمرینات

با حضور زیدان، جو تیم کاملا دوستانه و آرام است. بازیکنان با یکدیگر روابط بسیار خوبی دارند و تمرینات در محیطی کاملا مفرح برگزار می شود. اگر نگاهی به تمرینات رئال بیندازید متوجه خواهید شد که چه جو خوب و مثبتی در تمریناتی که زیدان و کادر فنی اش برگزار می کنند حکم فرماست.

قدرت تصمیم‌گیری در مواقع بحران

یک بار «ناپلئون بناپارت» گفت: هیچ چیز در این دنیا سخت‌تر و در عین‌حال ارزشمندتر از تصمیم‌گیری در موقعیت بحران نیست. زیدان، استاد این امر است. او درست برعکس مورینیو و بنیتز، به خوبی در مواقع بحران بهترین تصمیم را اتخاذ می‌کند و سابقه نداشته که چیزی به نام «روز فاجعه‌بار رئال مادرید» را در این 2 سال شاهد باشیم.

قاطعیت بالای زیدان در تصمیماتش

زیدان از جمله مربیانی است که به روی اصول خود بسیار پایبند است. شاید خیلی از هواداران او را لجباز بدانند. ولی فلسفه کاری او بدین شکل است. او مدت ها روی یک بازی بزرگ فکر و برنامه ریزی می کند و با سوت و اعتراض هوادارن هیچ چیزی را تغییر نمی دهد. در رابطه با نقل و انتقالات باشگاه هم خیلی از هوادارن تیم به ورودی و خروجی ها اعتراض داشتند. ولی زیدان همیشه در کنفرانس های خبری از تصمیماتی که در قبال تیم گرفته، حمایت کرده است.

انعطاف و هوش تاکتیکی بالای زیدان

زیدان یکی از مربیانی است که در بازیهای بزرگ اروپایی مچ تمام مربیان صاحب نام دنیای فوتبال را خوابانده است . هوش بالای او و درک بالایش از شرایط تیم خودی و آنالیز دقیق تیم های حریف، باعث شده است که او در اروپا به موفقیت های بسیار زیادی دست یابد. زیدان بر اساس تیم حریف برنامه و ترکیب را می چیند و به گفته دستیارانش وقت زیادی را برای آنالیز و شناخت نقاط ضعف حریف سپری می کند. زیزو روی تمامی بازیکنانی که در اختیار دارد حساب باز کرده است. و بهترین استفاده را از توانایی های آنها می برد.

منش انسانی؛ عامل آرامش و ثبات و اتحاد

زیدان، مرد موقعیت‌های ناب انسانی است. او یک انسان فهیم و عمق‌نگر است که این منش و خصیصه را در فوتبال هم پیاده کرده است. کهکشانی‌ها از حیث منش فوتبالی هم تغییرات قابل‌توجهی کرده‌اند. اتحاد امروز بازیکنان رئال مادرید که در بازی متعالی آنها به چشم می‌آید، حاصل اندیشه نوع‌دوستی زیدان است که در نهان و ضمیر آنها برایشان فهم کرده است. او، به جای اینکه به بازیکنان فشار بیاورد تا فیلم‌های طولانی بازی‌ها را ببینند، در سایه درک اینکه بازیکن از تماشای آن خسته می‌شود، فیلم‌های کمتر از 10 دقیقه را برای آنها تدارک دید. به جای اینکه در کنفرانس‌های خبری از موضوعات پیش‌پاافتاده فنی سخن بگوید، از طراوت و شادابی بازیکنانش در زمین سخن می‌گوید.

به دست آوردن اعتماد مدیر عامل و رسانه ها

زیدان به علت حضور در رئال به عنوان بازیکن و اسطوره باشگاه از حمایت شدید هوادارن این تیم برخوردار است. آیتمی که خیلی از مربیان دیگر رئال در اختیار نداشتند و بعد از نتایج ضعیف مورد بدترین اعتراضات قرار می گرفتند. زیدان به علت محبوبیت بالایش در مادرید همیشه مورد احترام سکوهای برنابئو، رسانه های مادرید و شخص پرز است.

تقویت ارتباط بین خط هافبک و خط دفاعی

وقتی تیمی مورد ضد حمله قرار می‌گیرد، ارتباط نزدیک دو منطقه میانی و دفاعی به شدت معنا پیدا می‌کند. چرا که وقتی بازیکنان برای دفاع به عقب می‌دوند، در صورت وجود این ارتباط نزدیک، فضاهای خالی و جامانده پر می‌شود. زیدان قویا بر روی این موضوع کار کرد. برای همین است که وقتی توپ در مالکیت رئال مادرید است، راموس و واران جلوتر آمده‌اند و با کاسمیرو و کروس و موردیچ نزدیک‌تر شده‌اند. اشکالی که در کار بنیتز وجود داشت این بود که اجازه نمی‌داد دو مدافع وسط چندان از محوطه جریمه پا بیرون بگذارند.

افزایش دیسیپلین تیم

زیدان که آمد، دیسیپلین تیم را افزایش داد. یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت یک تیم آرامش و دوری از خشونت است. درست برعکس دوران مورینیو، زیدان آرامش را به تیم آورد. رئال مادرید که تا پیش از آن معمولا هر چند بازی چند کارت زرد و یک کارت قرمز را سهمیه داشت، در 4 بازی فقط 4 کارت زرد گرفت و هیچ کارت قرمزی دریافت نکرد.

کاسمیرو و آسنسیو؛ اسلحه برتر زیدان

زیدان اعتقاد بسیار عمیقی به نقش هافبک دفاعی تخریب‌چی دارد. وقتی در دوران طلایی کهکشانی‌ها، در رئال مادرید بازی می‌کرد، پرز بنا بر تشخیص مربی، «کلود ماکلله» را به چلسی فروخت. زیدان آرام و متین، در آن زمان آنقدر تحت تاثیر این تصمیم خشمگین شد که اعتراض خود را بصورت علنی بیان کرد: «چرا باید وقتی که موتور خودرویی چون بنتلی را از دست می‌دهید، خود را با زدن رنگ طلا به بدنه‌اش فریب بدهید؟». اعتقاد وی به نقش یک هافبکی که خط ارتباط مستمرش با دفاع و هافبک‌های میانی و تهاجمی حفظ شود و حملات حریف را تخریب نماید،‌ آنقدر زیاد است که کاسمیروی توانا را تبدیل به یکی از محبوب‌ترین بازیکنان وی کرده است. آسنسیو را می‌توان یکی از اصلی‌ترین افراد در این تیم متعالی زیدان است. مهاجم کناری 21 ساله اسپانیایی، کلکسیونی از توانایی‌ها در فاز حمله است: خوش‌تکنیک، شوت‌زن، تمام‌کننده، باهوش، بازی‌خوان، و بازیساز. آسنسیو نشان داده که معمولا در هر بخش منطقه حمله تیم که مستقر شود، بهترین توانایی را از خود نشان می‌دهد.

* عرفان خماند