تلخ و شیرین های ادوار جام جهانی

قرعه کشی جام‌جهانی 2022 قطر برگزار شد و حالا همه هواداران فوتبال در دنیا می‌دانند که قرار است در آذر و دی سال پیش رو چه مسابقاتی را تماشا کنند؛ رقابت‌هایی که مشخصا هیجان زیادی را به همراه خواهد داشت و همچون ادوار گذشته جام‌جهانی، اتفاقات و حواشی بزرگی را در دل خود جای می‌دهد. تاریخ مسابقات مملو بوده از اتفاقاتی که گاهی تلخ بوده و گاهی شیرین اما همه آنها در کنار هم باعث شدند که تا این رویداد در سال 2022 تا این اندازه طرفدار و تماشاگر داشته باشد. به بهانه قرعه کشی دوره بعدی مسابقات، نگاهی انداختیم به برخی از مهمترین اتفاقاتی که در گذشته در این مسابقات رخ داده و هنوز هم شنیدن نام جام‌جهانی، عده‌ای را به یاد این خاطرات می‌اندازد.

ضربه مهلک زیدان

شبی که فرانسه در فینال جام‌جهانی به ایتالیا باخت، تلخ ترین شب زندگی زیدان بود. او از زمین اخراج شد و تیمش هم به ایتالیا باخت.
در 9 جولای 2006 بازی فینال بین فرانسه و ایتالیا برگزار شد و زیدان نیز به عنوان کاپیتان فرانسه به میدان آمد. این آخرین بازی تاریخ زندگی ورزشی او بود. او در دقیقه 7 از روی نقطه پنالتی برای فرانسه گل زد تا به همراه پله، واوا و پل برایتنر یکی از چهار بازیکنی باشد که تا کنون در دو فینال جام جهانی گل زده‌اند. بازی در وقت معمولی با گلهای زیدان و ماتراتزی 1-1 مساوی شد و کار به وقت اضافه کشید. نزدیک بود زیدان در وقت اضافه اول با ضربه سر دروازه را باز کند اما بوفون ضربه او را مهار کرد. دقیقه 110 این بازی به یکی از جنجالی‌ترین صحنه‌های تاریخ فوتبال در جهان بدل شد. مارکو ماتراتزی مدافع تیم‌ملی ایتالیا درگیری لفظی با زیدان کاپیتان و بازی‌ساز فرانسوی‌ها پیدا کرد و زیدان هم در جواب او با سر ضربه سنگینی را به سینه ماتراتزی وارد کرد.داور بازی، هوراشیو الیزوندو، این صحنه را ندیده بود اما لوئیس مدینا کانتالخو، داور چهارم، صحنه را گزارش کرد تا زیدان با دریافت کارت قرمز از بازی اخراج شد. این حرکت در بازی خداحافظی زیدان اتفاق افتاد و پایانی تلخ برای فوتبال یکی از بهترین بازیکنان تاریخ بود. در نتیجه زیزو در ضربات پنالتی شرکت نداشت و فرانسه در غیاب او و پاتریک ویرا (که مصدوم و تعویض شده بود) با نتیجه 5-3 مغلوب شد.

اغمای باتیسون

بازی کلاسیک نیمه‌نهایی جام‌جهانی 1982 اسپانیا بین فرانسه و آلمان غربی، یکی از زیباترین بازی‌های تاریخ جام‌های جهانی از آب درآمد. در آن بازی پلاتینی با نبوغ بالایش هر چه در توان داشت رو کرد. اوج خلاقیت او در ارسال پاسی دقیق برای هم‌تیمی‌اش پاتریک باتیستون بود که موجب تک به تک شدن او با تونی شوماخر، دروازه‌بان جنجالی و بزرگ ژرمن‌ها شد. باتیستون می‌توانست کار را تمام کند ولی شوماخر پیش‌دستی کرد و با زدن یک ضربه سنگین به بازیکن فرانسوی، نشان داد که چیزی از ورزشکاران رزمی ندارد. شوماخر از دورازه بیرون آمد و در حالی که هنوز چند متری با هم فاصله داشتند باتیستون به توپ ضربه زد و ضربه‌اش به بیرون رفت ولی شوماخر به شکل ناجوانمردانه و بسیار خشنی بر روی سر بازیکن فرانسوی پرید و باتیستون سه تا از دندانهایش شکست و به حالت اغما فرو رفت. بعد از این صحنه باتیستون را به بیمارستان منتقل می‌کنند و از همه جالب‌تر این که واکنش داور مسابقه در قبال این حرکت اعلام ضربه دروازه بود، بدون این که کارتی هم به شوماخر بدهد! بعدها تمامی کارشناسان داوری بدون شک حکم به اخراج شوماخر بعنوان کمترین جریمه ممکن می دادند ولی عدالت رعایت نشد و فرانسه آن بازی را در حالی که 3-1 از آلمان غربی جلو بود 3-3 مساوی کرد و با ضربات پنالتی که شوماخر در آن نقش کلیدی داشت آن بازی را به آلمان واگذار کردتا فرانسه با ستاره‌های بزرگی مثل پلاتینی، آلن ژیرس، ژان تیگانا و لویی فرناندز چشم به راه یک جام‌جهانی دیگر باشد.

قهرمانی سیاسی

جام جهانی 1978 سیاسی‌ترین جام‌جهانی تاریخ تا امروز بوده است. تصویر مضحکی که دومینگو پرون رئیس جمهور وقت آرژانتین (این کشور میزبان آن جام جهانی بود) از خود در ذهن مردم ترسیم کرد، هرگز پاک نخواهد شد. در آن دوره، تیم‌ها باید در دو مرحله گروهی به میدان می‌رفتند. آرژانتین برای رسیدن به فینال، نیاز داشت تا حداقل 6 گل به پرو بزند و از گروه خود صعود کند اما همه می‌دانستند این تیم قدرت چنین کاری نداشت. پرون و سیاستمداران دیگر وارد عمل شدند. آنها باب مذاکره با سیاستمداران پرو را گشودند و در قبال تجهیز ناوگان هوایی پرو، از آنها خواستند در جام جهانی و بازی رو در رو، 6 گل از آرژانتین دریافت کنند. همین اتفاق هم افتاد و آرژانتینی‌ها با زدن 6 گل به فینال رسیدند. پرون با این پلیتیک مفتضحانه توانست به دو هدفش برسد، اول اینکه یک موفقیت بزرگ ورزشی برای کشورش به دست آورد و در وهله دوم توانست به افتخار قهرمانی آرژانتین در فینال، مخالفانش را سرکوب کرده و دموکراسی را در این کشور تعطیل کند.

اعتیاد مارادونا

دیگو مارادونا از آن بازیکنانی است که به جرأت می‌توان گفت همان اندازه که افتخارات بزرگی در کارنامه فوتبالی خود دارد، سقوط و انزوا هم داشت. به همین خاطر بود که در مسابقات جام جهانی 1994، کسی از این که نتیجه آزمایش مواد مخدر مارادونا مثبت شده بود، تعجب نکرد. این خبر بلافاصله پس از پیروزی آرژانتین مقابل یونان، تیتر روزنامه ها شده بود؛ دیداری که مارادونا هم در آن خوش درخشید و پایش به گلزنی باز شد. پیش از آن نیز مارادونا پانزده ماهی به واسطه استفاده و استعمال کوکائین، از همراهی تیم ملی کشورش محروم شده بود و پیش از بازی آرژانتین مقابل نیجریه بود که دوباره نگرانی‌ها از بابت محروم شدن مارادونا شروع شد، چرا که نتیجه آزمایش وجود یا عدم وجود مواد مخدر در خون او مثبت شده بود. پس از اعلام رسمی این خبر به مسئولین آرژانتینی، مارادونا برای ادای توضیحات احضار شد و تمام توضیحی که توانست در این خصوص بدهد این بود که نتیجه آزمایش به این دلیل مثبت شده که داروی افدرین مصرف کرده است. البته این توضیحات به هیچ عنوان برای مسئولین قانع کننده نبود و مارادونا در کمال ناباوری و با حالتی مغموم و خجالت زده به کشورش بازگشت.

مشمئزکننده مانند دو همسایه

هیچ دیداری در تاریخ جام‌جهانی مشمئز کننده‌تر از دیدار آلمان و اتریش در جام جهانی 1982 نبوده است. برد یک بر صفر آلمان دو همسایه را به مرحله بعد می رساند و الجزایر حذف می شد. آلمان طی ده دقیقه به گل اول خود رسید و پس از آن هر دو تیم بازی را با پیاده روی ادامه دادند. هواداران حاضر در ورزشگاه اعتراض خود را با هو کردن بازیکنان نشان دادند و یک هوادار آلمانی پرچم کشور خودش را آتش زد. بازی به پایان رسید و اعتراض الجزایر به تبانی صورت گرفته رد شد. از آن سال به بعد بازی آخر مرحله گروهی همزمان برگزار شد.

غوغای کویتی

تیم ملی فوتبال کویت، برای نخستین بار توانست در رقابت‌های جام جهانی 1982 که به میزبانی اسپانیا برگزار می‌شد، حضور پیدا کند. آنها در گروه خود با تیم ملی فرانسه هم گروه و در بازی مقابل این تیم با نتیجه سه بر یک عقب افتاده بودند اما هنوز به بازگشت به بازی و جبران گل‌های خورده امیدوار بودند که اتفاق عجیبی رخ داد. میرسلاف استوپار، داور آن مسابقه بود و درست زمانی که بازیکنان کویتی با سوت داور از بازی دست کشیده بودند، فرانسوی‌ها به بازی خود ادامه داده و گل چهارم را نیز وارد دروازه حریف خود کردند. اما این تمام ماجرا نبود و اتفاق به همین جا ختم نشد. شاهزاده فَهَد که در آن سال رئیس فدراسیون فوتبال کویت بود، به شدت از این تصمیم داور ناراحت شده و از صندلی و جایگاه خود خارج شد و وارد زمین شد تا با داور مسابقه در خصوص گل صحبت کند؛ صحبتی که بی نتیجه نماند و در نهایت داور مسابقه رأی را به نظر شاهزاده کویتی تغییر داد و نتیجه بازی همان سه بر یکی شد که پیش از آن بود.

دندان سوارز

نام سوارز او دیگر مترادف جنجال‌های مختلف شده است. از گاز گرفتن تا نژادپرستی. اگر خطای هند جام‌جهانی 2010 او را می‌شد از دید حرفه‌ای توجیه کرد، اما گاز گرفتن جورجو کیه‌لینی هیچ دلیلی نداشت. درحالی‌که بازیکنان ایتالیا خواستار اخراج سوارز بودند داور هیچ توجهی به این مسئله نکرد. کیه‌لینی در مصاحبه‌ بعد از بازی گفت که سوآرز یک بازیکن موذی است و داور جای دندان‌های او را دیده اما واکنشی نشان نداده است. فیفا البته سوآرز را محروم کرده اما وی با حرکت عجیبش باعث شد تا هم تیم‌ملی و هم باشگاهش در شرایط سختی قرار بگیرند.

جنگ نورمبرگ

بازی یک هشتم نهایی جام جهانی 2006 آلمان میان پرتغال و هلند یکی از دیدنی‌ترین بازی‌های ادوار جام جهانی بود. البته نه به خاطر بازی زیبا و یا گل‌های پر تعداد، بلکه به خاطر این که این بازی خشن‌ترین بازی تاریخ جام جهانی بوده است. البته هر دو تیم در بازی‌های قبلی هم نشان داده بودند که دست به بازی درگیرانه خواهند زد ولی این مسابقه داستان متفاوتی بود. والنتین ایوانف روسی، داور مسابقه با نشان دادن 4 کارت قرمز و 16 کارت زرد رکورد تاریخ جام جهانی را هم در تعداد کارت قرمز و هم تعداد کارت زرد شکست. بازی در همان دقیقه دوم از کنترل خارج شد، پس از آن که ضربه سر لوییس فیگو به صورت حریف تنها با یک کارت زرد همراه شد؛ در شرایطی که این کار طبق قوانین فیفا مستحق کارت قرمز مستقیم است. پس از این صحنه اعتراض شدید مارکو فن باستن مربی هلند هم با یک کارت زرد همراه شد. پرتغال در نهایت با نتیجه یک بر صفر پیروز میدان شد.

پیراهن فاشیستی

مسابقات جام جهانی سال 1934 که به میزبانی ایتالیا برگزار شد، در نهایت با قهرمانی میزبان رقابت‌ها به پایان رسید. چهار سال بعد هم ایتالیایی‌ها به عنوان مدعی اصلی قهرمانی راهی فرانسه شدند تا باز هم خوش بدرخشند. در بازی مرحله یک چهارم نهایی مسابقاتی که در فرانسه برگزار شد، ایتالیا به کشور میزبان خورد و صحبت‌ها بر سر این بود که کدام یک از دو تیم باید لباس اول خود که آبی رنگ است را بپوشد و کدام تیم لباس دوم خود را به تن کند. در نهایت اما این تیم میزبان بود که زورش به ایتالیا چربید و نتیجه این گفتگو ها این شد که در نهایت بازیکنان ایتالیا مجبور به تن کردن لباس دوم خود شوند. با این وجود، ایتالیایی‌ها هم راهکاری به ذهنشان رسید که به وسیله آن اعتراض خود را اعلام کرده باشند؛ آنها به جای لباس یک دست سفید خود که لباس دومشان بود، به دستور مستقیم بنیتو موسولینی اقدام به تن کردن لباسی یک دست مشکی کردند که به سرعت ناراحتی و خشم فرانسوی‌ها و بسیاری دیگر را بر انگیخت. این البته تمام ماجرا نبود و روی تمامی لباس‌های ایتالیایی‌ها یک آرم مخصوص فاسیو لیتوریو هم وجود داشت و علاوه بر آن، هنگامی که دو تیم مقابل تماشاچیان صف آرائی کرده بودند، بازیکنان ایتالیا ژست مخصوص فاشیستی به خود گرفتند که در تصویر مشاهده می‌کنید. تمامی این اقدامات باعث شد تا تنش‌های بسیاری میان دو کشور رخ دهد و تا مدت‌ها بعد ادامه پیدا کند.

*عرفان خماند