ثروت قطر چگونه به کمک میزبانی از جام جهانی آمده است؟

قطر حدود 9/2 میلیون نفر را در خود جای داده اما تنها بخش کوچکی یعنی در واقع حدود یک نفر از هر 10 نفر آنها شهروند قطر هستند. آنها از ثروت و مزایای هنگفت ناشی از کنترل مشترک قطر بر یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان برخوردارند. این کشور کوچک در منتهی الیه شرقی شبه جزیره عربستان به خلیج فارس می‌رسد. میدان شمالی در واقع بزرگترین میدان گازی زیر آب جهان است که قطر با ایران مشترکا از آن بهره‌برداری می‌کند. این میدان گازی تقریباً 10 درصد از ذخایر شناخته شده گاز طبیعی جهان را در خود جای داده است.

نفت و گاز، این کشور با قدمت 50 ساله را فوق العاده ثروتمند و با نفوذ کرده است. در طی چند دهه، تقریباً 300 هزار شهروند قطر از معیشت سخت با ماهیگیری و غواصی مروارید به تجارت و فروش ملک روی آورده‌اند. این کشور اکنون دارای مهمترین و بزرگترین مرکز حمل و نقل بین‌المللی با یک شرکت هواپیمایی ملی سودآور و یک شبکه خبری با نفوذ مانند الجزیره است و هزینه توسعه بزرگترین پایگاه نظامی ایالات متحده در خاورمیانه را پرداخت می‌کند.

قدرت اقتصادی قطر

قبایل قطر در بیشتر دوران حیات خود به غواصی مروارید و ماهیگیری برای بقا متکی بودند. مانند سایر نقاط خلیج فارس، زنده ماندن در بیابان‌ها برای اهالی این منطقه بسیار سخت و طاقت‌فرسا بود اما کشف نفت و گاز در اواسط قرن بیستم زندگی در شبه جزیره عربستان را برای همیشه تغییر داد. در حالی که بیشتر جهان با رکود و تورم دست و پنجه نرم می‌کند، قطر و دیگر تولیدکنندگان انرژی عرب حاشیه خلیج فارس از مزایای قیمت بالای انرژی بهره می‌برند. صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده است که اقتصاد قطر در سال جاری حدود 4/3 درصد رشد کند. علیرغم هزینه‌های هنگفت برای آماده‌سازی جام جهانی، این کشور همچنان بیش از آنچه در سال گذشته خرج کرده، درآمد داشته و این روند احتمالا تا پایان سال 2022 ادامه خواهد داشت. ثروت قطر با افزایش ظرفیت برای صادرات بیشتر گاز طبیعی تا سال 2025، احتمالاً رشد خواهد کرد.

هزینه جام جهانی

بر اساس بیانیه‌های رسمی و گزارش دیلویت، قطر از زمان برنده شدن در رقابت میزبانی جام جهانی، حدود 200 میلیارد دلار برای پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای هزینه کرده است. حدود 5/6 میلیارد دلار از این مبلغ صرف ساخت 8 ورزشگاه مسابقات از جمله ورزشگاه الجنوب شده که توسط معمار مشهور فقید زاها حدید طراحی شده است. همچنین قبل از مسابقات میلیاردها دلار برای ساخت خط مترو، فرودگاه جدید، جاده‌ها و زیرساخت‌های دیگر هزینه شده است. شرکت تحقیقاتی کپیتال اکونومیکس مستقر در لندن می‌گوید میزان فروش بلیط مسابقات نشان می‌دهد که حدود 5/1 میلیون گردشگر برای جام جهانی از قطر بازدید خواهند کرد. به گفته این شرکت تحقیقاتی، اگر هر بازدیدکننده 10 روز در این کشور بماند و روزی 500 دلار خرج کند، هزینه هر بازدیدکننده به 5000 دلار خواهد رسید. این می تواند 5/7 میلیارد دلار به اقتصاد قطر در سال جاری کمک کند. با این حال، برخی از هواداران ممکن است در در دبی و نقاط نزدیک دیگر اقامت داشته و فقط برای تماشای مسابقات به این کشور کوچک پرواز کنند.

مزایای لاکچری قطر

مانند سایر کشورهای نفتی ثروتمند در خلیج فارس، قطر یک کشور دموکرات نیست. تصمیمات توسط خانواده آل ثانی و مشاوران منتخب آنها گرفته می‌شود. شهروندان در تصمیم‌گیری‌های مهم سیاستی کشورشان نقش کمی دارند. با این حال، دولت امتیازات گسترده‌ای را برای شهروندان فراهم می‌کند که به اطمینان از وفاداری و حمایت مستمر آنها کمک کرده است. شهروندان قطری از درآمد معاف از مالیات، مشاغل دولتی پر درآمد، مراقبت‌های بهداشتی رایگان، آموزش عالی رایگان، حمایت مالی از تازه ازدواج کرده‌ها، حمایت از مسکن و یارانه‌های سخاوتمندانه‌ای که قبوض آب و برق و مزایای بازنشستگی را پوشش می دهد، برخوردار هستند. شهروندان این کشور برای پر کردن مشاغل در بخش خدمات، مانند رانندگان و پرستاران و انجام کارهای سخت ساختمانی که قطر امروزی را ساخته است، به کارگران دیگر کشورها متکی هستند.

نیروی کار مهاجر قطر

این کشور به دلیل قوانین کار و رفتار با صدها هزار کارگر مهاجر که عمدتاً از هند، بنگلادش، پاکستان، سریلانکا، نپال و سایر کشورهای جنوب آسیا هستند، با انتقاد شدید سایر کشورها مواجه شده است. این کارگران در اتاق‌های مشترک در اردوگاه‌های کار اجباری زندگی می‌کنند و در ماه‌های طولانی تابستان، تنها با چند ساعت استراحت در ظهر، کار می‌کنند. آن‌ها اغلب سال‌ها بدون دیدن خانواده‌هایشان به خانه برمی‌گردند.

عفو بین‌الملل می‌گوید که ده‌ها نفر ممکن است در اثر گرمازدگی ظاهری جان خود را از دست داده باشند. گروه‌های حقوقی به قطر نسبت به بهبود قوانین کار خود، از جمله تصویب حداقل دستمزد ماهانه حدود 275 دلار در سال 2020 و از بین بردن سیستم "کفالا" که مانع از تغییر شغل یا خروج کارگران از کشور بدون رضایت کارفرمایان می‌شد، هشدار داده‌اند. سازمان دیده‌بان حقوق بشر از قطر خواسته است تا غرامت کارگران مهاجری را که در حین کار در پروژه‌های مربوط به جام جهانی متحمل جراحت، مرگ و سرقت دستمزد شده‌اند، بهبود بخشد.

بحران زیست محیطی

در یکی از پارک‌های حومه دوحه و در یکی از روزهای ماه نوامبر که دمای هوا در میانه روز به حدود 33 درجه سانتی‌گراد می‌رسید، هوای خنک ناشی از دریچه‌های موجود در زمین، دونده‌هایی که آن حوالی مشغول دویدن بودند را شوکه کرد. این پارک کوچک با مسیرهای مجهز به تهویه هوا، تصویر مناسبی از فرافکنی‌های قطر در مورد افزایش دمای این کشور در طول برگزاری مسابقات می‌دهد.

این کشور ثروتمند خلیج فارس به لطف صادرات گاز طبیعی به جهان، توانسته برای تطبیق دمای محیطی و ایجاد شرایط مناسب برای بازدیدکنندگانی که به این کشور وارد شده‌اند، سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام دهد. این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس زودتر از هر نقطه دیگری در جهان گرم می‌شود. جوس للیولد، شیمیدان اتمسفر در مؤسسه ماکس پلانک آلمان می گوید "اوضاع بد بود و بدتر می‌شود. بخشی از دلیل آن ، گرم شدن آب‌های دریای کم عمق و باریک خلیج فارس است که باعث افزایش رطوبت قطر طی چند ماه آینده می‌شود " . کریم الگندی ، یکی از اعضای اندیشکده چتم هاوس در لندن می‌گوید"محیط زیست این منطقه بسیار پیچیده است و چنین رفتارهایی با آن واقعا خصمانه است. این کشور بدون توانایی برای پرداخت هزینه مواد غذایی وارداتی، تهویه هوای سنگین و شیرین کردن آب اقیانوس نمی‌تواند به بقای خود ادامه دهد".

در حال حاضر، قطر با افزایش قابل توجه دما در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن مواجه است. دانشمندانی که نگران تغییرات آب و هوایی هستند تلاش می‌کنند تا زمین را به طور متوسط از گرم شدن بیش از 2 درجه سانتیگراد دور نگه دارند زیرا تحقیقات نشان می‌دهد که این امر به شدت مخرب خواهد بود و بسیاری از مردم را بی‌خانمان می‌کند، سواحل را زیر آب می‌برد و اکوسیستم ها را نابود می‌کند.

تعهدات اقلیمی

اگر قطر یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان به ازای هر نفر است، در عین حال یکی از آلوده‌کننده‌ترین کشورهای جهان به ازای هر نفر است. در این کشور که کمی کوچکتر از ایالت کانکتیکات ایالات آمریکا است، دیدن ماشین‌های شاسی بلند بزرگ که از بنزین‌های ارزان استفاده می‌کنند، یک اتفاق عادی برای توریست‌ها است. تمام ساختمان‌های این کشور توسط دستگاه‌های تهویه هوا خنک می‌شوند که انرژی زیادی مصرف می‌کنند. حتی آب آشامیدنی این کشور ، انرژی بر است و تقریباً تمام آن از نیروگاه‌های نمک‌زدایی می‌آید که سوخت فسیلی را برای نیروی مورد نیاز برای جابجا کردن آب اقیانوس مصرف می‌کنند.

در سال‌های اخیر ، قطر کم و بیش به تعهدات اقلیمی تن داده است. این کشور در مذاکرات اقلیمی پاریس در سال 2015، متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نشد، اما شش سال بعد هدفی را برای کاهش 25 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 تعیین کرد. اخیرا این کشور یک نیروگاه خورشیدی را به شبکه برق خود متصل کرده است که می تواند 10 درصد انرژی مورد نیاز کشور را با ظرفیت کامل تامین کند.

با این حال مشخص نیست که قطر بتواند در عرض هفت سال به هدف تعیین شده خود برسد. شیخ فالح بن ناصر بن احمد بن علی آل ثانی، وزیر محیط زیست قطر در کنفرانس اخیر آب و هوای سازمان ملل در مصر گفت که این کشور در تلاش است تا این اهداف را به واقعیت تبدیل کند.

بسیاری از ناظران می‌گویند میزبانی جام جهانی بخشی از برنامه این کشور برای جدایی از نفت و گاز و تبدیل شدن به یک مقصد سرگرمی است. اما برای برگزاری این رویداد، قطر حجم عظیمی از زیرساخت‌ها را در یک دوره12 ساله ایجاد کرد که علیرغم ادعاهایش منجر به انتشار قابل توجهی از کربن شده است.

تقاضای جهانی برای گاز

مقامات قطری و برخی از دانشگاهیان مدعی هستند که صادرات گاز طبیعی مایع به جهان می‌تواند به استفاده بیشتر از انرژی پاک کمک کند چراکه سوخت فسیلی ، آلایندگی کمتری نسبت به نفت و زغال سنگ دارد. این دیدگاه بنیه علمی ندارد چرا که میزان نشت از زیرساخت‌های گاز طبیعی اکنون دیگر کاملا مشخص شده است. به عنوان مقایسه باید گفت نشت گاز طبیعی برای آب و هوا بسیار مضرتر از دی اکسید کربن است.

در اوایل سال جاری، غول گاز قطر به معاهده کاهش انتشار گاز متان تا سال 2030 پیوست. پس از تهاجم روسیه به اوکراین، رقابت اروپا برای جایگزینی گاز روسیه آغاز شد و قطر را در میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ گاز طبیعی در جهان، در موقعیت بی‌نظیری قرار داد. قطر قراردادهای جدیدی با چندین شرکت فعال در صنعت انرژی از جمله توافقنامه 27 ساله اخیر برای ارائه گاز طبیعی مایع به شرکت نفت و گاز چین ( سینوپک) ، منعقد کرده است.

* عرفان خماند