آلمان؛ از آقایی فوتبال جهان تا حذف در مرحله گروهی

فوتبال آلمان در یک دهه گذشته فراز و نشیب عجیبی را تجربه کرده است. هنوز 10 سال هم از قهرمانی خیره کننده آنها در جام جهانی 2014 برزیل نمی گذرد. جایی که برای اولین بار یک تیم اروپایی در خاک آمریکای جنوبی، عنوان قهرمانی را به دست آورد؛ آن هم با نتایجی خیره کننده و به ویژه برد باور نکردنی مقابل برزیل میزبان با نتیجه 7-1. آن روزها ژرمن ها دست نیافتنی به نظر می رسیدند و یواخیم لو می توانست خود را نزدیک به جایگاه فرانتس بکن باوئر اسطوره ای ببیند. کسی که آخرین قهرمانی "مانشافت" را در جهان به ارمغان آورده بود. این قهرمانی حاصل یک دهه تلاش بود. از اواسط دهه 90 تا اواسط دهه 2000 میلادی، فوتبال آلمان با افت فاحشی همراه شد. در واقع وضعیت فعلی این تیم، به آن روزهای خود تنه می زند. پس از قهرمانی در جام ملت های اروپا در سال 1996، آلمان تا سال 2002، نشانه ای از آن قهرمان همیشگی نداشت و حتی نایب قهرمانی جهان در آن سال هم کابوس حذف در مرحله گروهی 2 جام ملت ها در سال های 2000 و 2004 را کمرنگ نکرد. در واقع شروع دوران طلایی جدید فوتبال آلمان از همان سال 2004 بود که نتیجه اش 10 سال بعد به فتح جام جهانی انجامید.

فوتبال آلمان را چه شده است؟

اینک با دو حذف پیاپی در مرحله گروهی جام جهانی (2018 و 2022) و عدم حضور در جمع 10 تیم برتر رده بندی فیفا در طول 4 سال گذشته، به نظر می رسد ماشین ترسناک فوتبال آلمان دچار نقص فنی اساسی شده است.

قهرمان چهار جام جهانی و سه جام ملتهای اروپا، دوران رکود حیرت انگیزی را پشت سر می گذارد. شکست 1-4 مقابل ژاپن در یک دیدار دوستانه، پایانی بر حضور کوتاه مدت هانسی فلیک در سمت هدایت تیم ملی آلمان بود. این برای اولین بار در تاریخ فوتبال این کشور بود که سرمربی تیم ملی مردان، برکنار می شود.

آلمان 60 سال به عنوان "تیم تورنمنت" شناخته می شد. اما حالا در حالیکه حدود شش ماه تا میزبانی رقابتهای یورو 2024 زمان باقی مانده است، کوچکترین نشانی از آن آلمان باصلابت ندارد.

مشکلات تیم فعلی

آلمان تنها در 7 بازی از 21 دیدار اخیر خود پیروز شده است. یکی از مهمترین مشکلات این تیم تکیه بیش از حد به نحوه خاصی از بازی است، به طوری که دست آنها برای همه رقبا رو شده و کاملا قابل پیش بینی هستند.

استفاده از سیستم 1-3-2-4 که قهرمانی جهان در سال 2014 و مقام سومی یورو 2016 را به همراه داشت دیگر برای این گروه از بازیکنان، کارایی لازم را ندارد چرا که بازیکنان موجود در برخی از پست ها – به خصوص مهاجم میانی و دفاع آخر - قابلیت و کیفیت مورد نیاز را به نمایش نمی گذارند.

بعد از جام جهانی 2014 و خداحافظی میروسلاو کلوزه، تیمو ورنر و کای هاورتز علی رغم تلاش بسیار، نتوانستند خود را به عنوان یک مهاجم تمام عیار معرفی کرده و پا جای پای مهاجم با استعداد و با تجربه آلمانی بگذارند.

در نبود کلوزه، بار گلزنی در تیم ملی به عهده توماس مولر افتاد که اساسا یک هافبک هجومی است. حتی در دوره ای ماریو گومز و لوکاس پودولسکی در نقش مهاجمان ژرمن ها به میدان رفتند ولی آنها هم بعد از جام ملتهای 2016 محو شدند.

حالا هم که نوبت به نیکلاس فولکروگ، مهاجم 30 ساله، رسیده تا در این سن و در حالیکه دو فصل قبل در لیگ دسته دوم بازی می کرد، برای باز کردن گره گلزنی "مانشافت" مورد استفاده قرار بگیرد.

او اولین گل خود در جام جهانی را در تساوی 1-1 مقابل اسپانیا به عنوان بازیکن تعویضی به ثمر رساند. در بازی بعدی مقابل کاستاریکا، دومین گل خود را هم زد. از آن زمان، مهاجم دورتموند به روند گلزنی های خود ادامه داد و در هفت بازی دوستانه بعدی، شش گل را به نام خود ثبت کرد. اکنون در 13 بازی ملی، وی موفق به زدن 10 گل شده است.

آلمان در خط دفاعی هم مشکلات عدیده و شکاف های ترمیم نشده ای دارد. با وجود مدافعان میانی با استعداد، این تیم در ثبت بازی های بدون دریافت گل، با چالش بزرگی مواجه است. آنتونیو رودیگر، مدافعی که جام لیگ قهرمانان اروپا را با چلسی و رئال مادرید به دست آورده بود، در جام جهانی مقابل ژاپن، خجالت آور ظاهر شد.

برتری موقعیتی در ترکیب تیم ملی آلمان باعث می شود مدافعان آخر همپوشانی داشته و بار تهاجمی بسیاری را در یک سوم خط حمله ایجاد کنند، اما همین موضوع، آسیب پذیر بودن نسبت به ضدحملات سریع را به همراه خواهد داشت. دلیل این مورد عدم وجود انسجام بین خط هافبک میانی و مدافعان آخر است که نمی توانند سریع به موقعیت خود بازگشته و دفاع کنند.

در 21 بازی گذشته، آلمان از 17 زوج مختلف در دفاع آخر استفاده کرده و هر بار حداقل یکی از آنها تعویض شده است. تیلو کرر، ماتیاس گینتر، یوناتان تا، نیکلاس سوله و نیکو شلوتربک به عنوان نمونه، همگی در پست مدافع آخر در چهار سال گذشته برای آلمان به میدان رفته اند در حالیکه همه آنها ذاتا مدافع میانی هستند.

در عین حال استفاده از نفراتی مثل ماریوس ولف، دیوید رام، بنجامین هنریکس و رابین گوسنس که مدافعان آخر واقعی هستند در اکثر مواقع همراه با یک مدافع میانی در جناح مقابل بوده است. تنها در 3 دیدار از 21 بازی، دو مدافع آخر واقعی در کنار یکدیگر به میدان رفته اند.

حضور چندین هافبک برجسته نظیر ایلکای گوندوغان، یوشوا کیمیش، لئون گورتسکا، امره جان و پاسکال گروس هم نتوانسته تعادل مناسب و لازم در خط میانی را ایجاد کند. این بازیکنان تا کنون نتوانسته اند عملکرد خود در باشگاهشان را در تیم ملی تکرار کرده و به رخ بکشند.

مسئله بعدی نبود رهبر واقعی در ترکیب است، کسی که بازوبند را ببندد و سربازان را رو به جلو هدایت کند. فیلیپ لام که در جام جهانی 2014 کاپیتان تیم ملی آلمان بود و اکنون مدیر برگزاری جام ملتهای 2024 است، چنین فقدانی را برای ژرمن ها موثر می داند. او چندی پیش اذعان داشته بود که معلوم نیست در حال حاضر چه کسی چنین مسئولیتی را بر عهده دارد؛ چه کسی وجهه تیم را حفظ می کند و چه کسی هسته اصلی را شکل می دهد. هر تیم ملی موفق آلمان چنین فرد و چنین هسته ای را داشته و اکنون نیز برای کسب موفقیت، نیاز به یک رهبر به شدت احساس می شود.

فقدان روحیه جنگندگی

عمل گرایی، تاب آوری و نگرش جنگیدن تا آخرین لحظه، معرف تیم ملی فوتبال آلمان از زمان شروع یکه تازی در تورنمنت های بزرگ بوده است. تیم ملی قدرتمند آلمان همیشه چشم نوازترین فوتبال را ارائه نکرده اما همواره یکی از دشوارترین حریفان ممکن در رقابت های رسمی محسوب شده است.

جمله معروف گری لینه کر، مهاجم اسبق تیم ملی فوتبال انگلستان را بسیاری مرتبط با نوع نگرش در فوتبال آلمان در نظر می گیرند: "فوتبال یک بازی ساده است؛ 22 نفر به مدت 90 دقیقه به دنبال یک توپ هستند و در پایان، ژرمن ها پیروز می شوند."

اما گویی تیم فعلی از فقدان چنین روحیه ای رنج می برد. این نکته ای است که باستین شواین اشتایگر و رودی فولر، بزرگان فوتبال آلمان، هم در خصوص آن ابراز نگرانی کرده اند.

فولر، مدیر ورزشی فعلی تیم ملی آلمان می گوید: "بازیکنان باید تجربه کافی برای کسب موفقیت داشته باشند ولی ذهنیت و تمایل به ارائه بهترین ممکن و غلبه بر مشکلات هم بسیار اهمیت دارد."

شمشیر دولبه

حذف از رقابتهای یورو 2000، اتحادیه فوتبال آلمان را بر آن داشت تا بازبینی اساسی در سیستم توسعه فوتبال جوانان داشته باشد. سرمایه گذاری میلیون ها یورو برای آموزش مربیان، ایجاد مراکزی برای فعالیت جوانان و تاسیس آکادمی های فوتبال در مناطق روستایی، بخشی از فعالیت های انجام شده به منظور بهبود شرایط بود.

اگرچه این برنامه ها راه را برای قهرمانی تیم ملی آلمان در جام جهانی 2014 هموار ساخت، اما اخیرا انتقاداتی در این زمینه صورت گرفته که فعالیت های عنوان شده، تمرکز بیش از اندازه ای روی کشف استعداد و انتخاب بازیکن از پایین ترین محدوده سنی دارد.

در واقع تمرکز یاد شده برای تربیت افراد کارامد از سنین پایین، منجر به محدود شدن مجموعه افراد مستعد می شود. در برنامه مستند فوتبالی با عنوان "چرا فوتبال آلمان این روزها افت کرده است"، واقعیت نگران کننده مراکز فعالیت جوانان مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است.

در آلمان حدود 1.3 میلیون کودک زیر 14 سال فوتبال بازی می کنند اما تنها 400 هزار نفر از آنها در گروه های سنی 15 تا 18 سال باقی می مانند. این نفرات هر سال به شکل فزاینده و نگران کننده ای در حال کاهش هستند چرا که سیستم، بیش از اندازه رقابتی و طاقت فرساست و جایی برای شوخی و خلاقیت وجود ندارد.

در این برنامه مستند، بازیکنان و مربیان سابق آکادمی توضیح می دهند که چگونه جوانان در آکادمی از هر نظر مورد مراقبت قرار می گیرند و به ندرت به آنها شانس تصمیم گیری های دشوار در زندگی داده می شود و این شرایط سرانجام تاثیرات خود را نشان داد.

آلمان در جام ملتهای زیر 21 سال اروپا در سال 2023 در قعر گروه جای گرفت و حتی نتوانست به رقابتهای جام جهانی زیر 20 سال در سال های 2019 و 2023 راه پیدا کند.

جوانان شاخص کمتر در بوندسلیگا

آلمان که همواره به عنوان توسعه دهنده فوتبال جوانان شناخته می شد با افت قابل ملاحظه ای از نظر بازی جوانان زیر 23 سال آلمانی در بوندسلیگا مواجه شده است. در سال 2010 آمار این فوتبالیست ها 23 درصد بود که با کاهشی بسیار به 6 درصد در سال 2020 رسید.

پس جای تعجب نیست که تنها دو باشگاه آلمانی (کلن و اشتوتگارت) در میان 25 باشگاه اول سازنده فوتبالیست برای پنج لیگ معتبر اروپا در سال 2022 قرار داشتند.

آخرین باری که یک تیم آلمانی به نیمه نهایی لیگ جوانان اروپا راه یافت به فصل 2019-2018 (هافنهایم) بازمی گردد. تا کنون از زمان راه اندازی این رقابت ها در فصل 2014-2013، هیچ تیم آلمانی به فینال مسابقات صعود نکرده است.

برخاستن دوباره ققنوس از خاکستر؟

در سپتامبر 2023، یولین ناگلزمن 36 ساله به عنوان مربی تیم ملی آلمان برگزیده شد. کسب یک پیروزی و یک تساوی در 2 بازی نخست و سپس دو شکست پیاپی در 2 بازی دوستانه بعدی نشان داد که وی نیز همچون هانسی فلیک راه دشواری را برای هدایت این تیم مقابل چشمان هواداران خودی در یورو 2024 برعهده دارد. وی دومین مربی جوان تاریخ تیم ملی آلمان (پس از اوتو نرز 34 ساله) محسوب می شود. آیا فوتبال آلمان می تواند امیدوار باشد که بار دیگر همچون ققنوس از خاکستر خود برخیزد؟ زمان چندانی تا رسیدن به پاسخ این سوال باقی نمانده است.

*سید محمدطاهر شاهین