کمک ‌داور ویدئویی ؛ موثر یا مخرب؟

کیهان ورزشی- 

کمک‌داور ویدئویی (VAR) تحولی اساسی در داوری فوتبال ایجاد کرده است. این سیستم به داوران کمک می‌کند تا تصمیمات مهمی مانند تأیید گل‌ها، اعلام پنالتی‌ها و دادن کارت قرمز را با دقت بیشتری اتخاذ کنند.  VAR که برای کاهش خطای انسانی و با استفاده از تصاویر ویدیویی طراحی شده، دقت تصمیمات داوری را به ۹۶ درصد رسانده است. این فناوری بدون انتقاد هم نبوده است. برخی از هواداران و کارشناسان معتقدند که بررسی‌های طولانی و برخی از تصمیمات سلیقه‌ای می‌تواند ریتم بازی را مختل کند. بااین حال، استفاده از VAR باعث شده بازیکنان با احتیاط بیشتری بازی کنند، زیرا می‌دانند که تمامی حرکات آنها قابل بازبینی است.

اولین تجربه
لیگ فوتبال هلند در فصل ۲۰۱۲-۲۰۱۳ تصمیم گرفت به طور آزمایشی از سیستم ویدئوچک استفاده کند. پس از اینکه این فصل به طور موفقیت آمیز پشت سر گذاشته شد، آنها به «بورد بین المللی فوتبال» که مسئول قانونگذاری در فوتبال است پیشنهاد کردند که سیستم ویدئو چک را به طور رسمی در مسابقات فوتبال اجرا کند، اما «سپ بلاتر»، رئیس سابق فیفا نسبت به وجود تکنولوژی در فوتبال خوشبین نبود و تا سال ۲۰۱۵، زمانی که به دلیل رسوایی مالی برکنار شد، این پیشنهاد نادیده گرفته شد. جیانی اینفانتینو که پس از «بلاتر» ریاست فیفا را برعهده گرفت، نگاهی کاملاً متفاوت به تکنولوژی داشت و اجرای آزمایشی VAR را در سال ۲۰۱۶ به تصویب رساند.
 با این حال اولین استفاده آنلاین از کمک داور ویدئویی در سال ۲۰۱۶ در لیگ صورت گرفت. ابتدا در ایالات متحده آمریکا در تعدادی از مسابقات سطح پایین از این تکنولوژی بهره گرفته شد. سپس در سال ۲۰۱۷ لیگ برتر فوتبال استرالیا به نخستین لیگ در جهان تبدیل شد که به طور رسمی از سیستم کمک داور ویدئویی استفاده کرد. در اروپا هم این تکنولوژی به مرور در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به لیگ‌های فوتبال راه پیدا کرد.

VAR در لیگ جزیره
سیستم کمک داور ویدئویی در لیگ جزیره یک سال پس از جام جهانی وارد شد. لیگ برتر انگلیس در فصل ۲۰۱۸ به حضور کمک داور ویدئویی رأی نداد و VAR در فصل ۲۰۱۹ به طور رسمی در فوتبال این کشور مورد استفاده قرار گرفت. هدف از این تأخیر، افزایش آموزش، کسب تجربه و بهره‌گیری از تجربه دیگر کشور‌ها و رفع خطا‌های احتمالی این تکنولوژی بود. در فصل ۲۰۱۹ در دیدار افتتاحیه بین تیم‌های لیورپول و نورویچ سیتی - که با برتری ۴ بر ۱ لیورپول به پایان رسید – برای نخستین بار در لیگ برتر انگلیس از سیستم کمک داور ویدئویی استفاده شد. VAR در این مسابقه ۸ بار مداخله کرد، اما هیچکدام از این موارد به تغییر نظر داور منجر نشد. نخستین باری که VAR در لیگ انگلیس در بازی مداخله کرد و منجر به تغییر نظر داور شد، در دیدار تیم‌های منچسترسیتی و وستهام یونایتد بود که با برتری ۵ بر صفر منچسترسیتی به پایان رسید. در این مسابقه داور ابتدا گل رحیم استرلینگ را قبول کرد، اما پس از بازبینی صحنه در اتاق کمک داور ویدئویی، این گل آفساید اعلام شد تا نخستین گل مردود در تاریخ لیگ برتر انگلیس به ثبت برسد. مقر کمک داور ویدئویی در لیگ انگلیس در یک مجتمع تجاری لوکس و پیشرفته با نام «استاکلی پارک» در شهر لندن است و کمک داوران ویدئویی برای مسابقات باید در اتاقی که برای داوران تعبیه شده و مجهز به سیستم‌های ارتباطی و تصویری است، حضور پیدا کنند.

لالیگا
VAR برای نخستین بار از فصل ۲۰۱۸ در لالیگا مورد استفاده قرار گرفت. نخستین گلی که در لیگ فوتبال اسپانیا به واسطه VAR تأیید شد، در هفته دوم و در دیدار تیم‌های اسپانیول و والنسیا بود. در این مسابقه ضربه ایستگاهی «گرانرو» پس از برخورد با تیر دروازه به زمین برخورد کرد و به زمین بازی برگشت. داور مسابقه ابتدا اعلام کرد که توپ از خط دروازه عبور نکرده است، اما پس از بررسی این صحنه در اتاق کمک داور ویدئویی، اعلام شد که از خط عبور کرده و گل تیم اسپانیول تأیید شد.
لازم به ذکر است که در لالیگا از سیستم «hawk-eye» (چشم شاهین) که برای تشخیص عبور توپ از خط دروازه به کار گرفته می‌شود استفاده نمی‌کنند و به همین دلیل در این صحنه کمک داور ویدئویی مداخله کرد.

بوندسلیگا
در بوندسلیگای آلمان برای نخستین بار سیستم کمک داور ویدئویی در فصل ۲۰۱۷-۲۰۱۸ به کار گرفته شد و در هر ۳۶۰ مسابقه مورد استفاده قرار گرفت. در دیدار افتتاحیه این فصل میان تیم‌های بایرن مونیخ و بایرلورکوزن در دقیقه ۵۵ پس از اینکه «چارلز آرانگوئز»، بازیکن لورکوزن در محوطه جریمه «لواندوفسکی» را سرنگون کرد، داور ابتدا پنالتی تشخیص نداد، اما پس از مشورت با کمک داور ویدئویی، این صحنه را پنالتی اعلام کرد تا گل سوم بایرن مونیخ هم به ثمر برسد. پس از این اتفاق، داور مسابقه از این تصمیم VAR ابراز رضایت کرد و گفت: این دقیقاً همان لحظه‌ای است که تکنولوژی باید به عادلانه‌تر شدن بازی کمک کند. ما داوران بی نقص نیستیم و گاهی اوقات اشتباه می‌کنیم. اگر بتوانیم این اشتباهات را با کمک داوران ویدئویی تصحیح کنیم، فوق العاده است.

مفید یا مضر؟
آیا تغییر بحث برانگیزتری نسبت به معرفی VAR در بازی مدرن فوتبال ایجاد شده است؟ کمک داور ویدئویی به عنوان ابزاری برای کمک گسترده به داوران در بازی طراحی شده بود و به آنها این فرصت را می‌داد تا تصمیماتی را که در غیر این صورت به سادگی در کتاب‌های تاریخ به عنوان "جنجال برانگیز" ثبت می‌شد، بررسی کنند و سپس به سرعت فراموش شوند. روی کاغذ، VAR یک ایده درخشان است؛ راهی برای داوران به منظور بهبود استاندارد‌های خود و کاهش اشتباهات انجام شده در یک مسابقه. در هر صورت، به نوعی اشتباهات را رایج‌تر کرده است. اکنون به نظر می‌رسد که برخی از داوران به فناوری متکی هستند که باعث می‌شود در زمین کمتر فرماندهی کنند، علیرغم اینکه خطا‌های VAR بی شماری در طول سال‌ها وجود داشته و این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی خود است. با در نظر گرفتن این موضوع، برخی از بدترین تصمیمات VAR که در تاریخ فوتبال جهان گرفته شده است چیست؟ 

اینترمیلان ۱-۰ بارسلونا (لیگ قهرمانان)
این نتیجه‌ای بود که بارسلونا را در آستانه خروج از لیگ قهرمانان قرار داد. بارسا در سال ۲۰۲۲ مقابل اینترمیلان در سن سیرو با نتیجه ۱-۰ شکست خورد، اما تنها به دلیل تصمیمی که مربی وقت، ژاوی، آن را "یک بی عدالتی واقعی" نامید. بارسا در تمام نیمه دوم بازی را دنبال می‌کرد و درست قبل از سوت نیمه گل خورده بود. به نظر می‌رسید که پدری برای غول‌های کاتالان گل تساوی را به ثمر رسانده است. این گل برای خطای هند آنسو فاتی منتفی شد، علیرغم اینکه تکرار تصاویر نشان می‌داد که فاتی در حالی که آندره اونانا را در دروازه اینتر تحت فشار قرار می‌داد، دستانش را بالا برده بود و در صورت وجود، توپ به انگشتانش فشار وارد می‌کرد.

تونس ۱-۰ فرانسه (جام جهانی) 
تصمیمی که اگر پیامد‌های مهم تری وجود داشت، احتمالا بسیار بیشتر در مورد آن صحبت می‌شد. در آخرین بازی مرحله گروهی فرانسه در جام جهانی ۲۰۲۲، آنها به مصاف تونسی رفتند که در نیمه دوم توسط کاپیتان وهبی خضری در این دیدار پیش افتاد و به نظر می‌رسید حتی اگر قرار نباشد به پیروزی مهمی دست یابد، از گروه صعود خواهد کرد. با این حال در میان روند پرفراز و نشیب بازی، آنتوان گریزمان توپ را وارد دروازه حریف کرد تا یک امتیاز برای کشورش به دست آورد، اگرچه گل توسط VAR رد شد. گریزمان در موقعیت آفساید قرار گرفته بود که در زمان پاس اورلین چوامنی به نظر درست می‌آمد. این توپ، اما توسط مدافع تونس لمس شده بود که تلاش می‌کرد آن را دفع کند ولی همین مسئله باعث جنجال شد. به این ترتیب، گل گریزمان باید پابرجا می‌ماند، اما رد شد. عبدالله المری، دستیار ویدئویی آن مسابقه، در هیچ دیدار دیگری در اتاق VAR حضور نیافت.

سوئد ۶-۰ آذربایجان (لیگ ملت ها)
در یکی از بازی‌های لیگ ملت‌ها در اواخر سال ۲۰۲۴، سوئد میزبان آذربایجان بود. این یک پیروزی آسان برای سوئدی‌ها بود که با دو گل دژان کولوسفسکی از تاتنهام هاتسپر و چهار گل ویکتور گیوکرش، بازیکن مرگبار اسپورتینگ، حریف خود را ۶-۰ شکست دادند. الکساندر ایساک فکر می‌کرد که برای گل چهارم سوئد خود را در میان گلزنان قرار داده است، اما VAR گل او را آفساید اعلام کرد. مشخص بود که ایساک در موقعیت آفساید قرار داشته است. با این حال، او فقط توپ را به ظاهر لمس کرده و همین باعث سردرگمی در مورد اینکه چرا گل مردود اعلام شده، گردید. اگرچه این مسئله هیچ تأثیر واقعی بر نتیجه نداشت، اما این تصمیم وحشتناک باعث شد که پاول مالک و دانیل استفانسکی - مقامات مسئول این تصمیم - مسئولیت خود را سلب کرده و از قضاوت در هر مسابقه‌ای تحت اتحادیه فوتبال لهستان منع شوند.

تاتنهام ۲-۱ لیورپول (لیگ برتر)
در آغاز فصل گذشته، آخرین فصل یورگن کلوپ که هدایت لیورپول را برعهده داشت، قرمز‌ها برای رویارویی با تاتنهام به لندن سفر کردند و هر دو تیم شروع قدرتمندی در این رقابت داشتند. این یک رویارویی پرحادثه بود، دیداری که لیورپول بازی را به پایان رساند و با سرعتی دیوانه کننده تنها با ۹ بازیکن برگزار شد. در حالی که بازی هنوز بدون گل بود، لوئیس دیاز برای لیورپول گلزنی کرد، اما این گل به سرعت به دلیل آفساید رد شد. نه تنها خطوطی که منجر به این تصمیم شد نشان داده نشد، بلکه در پخش مجدد، مشخص بود که دیاز به خوبی در کنار آن قرار دارد، به این معنی که VAR یک خطای نجومی دیگر مرتکب شده بود. طبق معمول بیانیه عذرخواهی صادر شد ولی در این بازی لیورپول در حالی شکست خورد که ً باید به برتری می‌رسید.

عرفان خماند