آیا مورینیو هنوز هم "آقای خاص" است؟
کیهان ورزشی-
وقتی که ماه گذشته سوت پایان دیدار بنفیکا و فنرباغچه در مرحله انتخابی لیگ قهرمانان به صدا در آمد، کاملا مشخص بود که کار مورینیو در ترکیه به پایان رسیده است. با این حال به نظر می‌رسید که دوران این مربی در بالاترین سطح فوتبال هم تمام شده، چون دیگر چندان "خاص" به نظر نمی‌رسید. او در مدتی که در فوتبال ترکیه گذراند، بیش از هر شخصیت دیگری در دنیای فوتبال جنجال به پا کرد و در عین حال از کسب جام باز ماند. به همین دلیل هم بود که سران فنرباغچه به این نتیجه رسیدند که مربی پرتغالی بیش از ارزشش، دردسر دارد و به همین خاطر او را دو روز بعد از شکست یک بر صفر در لیسبون از سمت خود برکنار کردند.
با این حال در کمتر از سه هفته از اخراج این مربی، از مورینیو خواسته شد تا به ورزشگاه بنفیکا برگردد، چرا که روی کاستا، مدیرعامل باشگاه، به این نتیجه تعجب‌آور رسیده بود که بهترین مرد برای پر کردن جای خالی برونو لاژه بر روی نیمکت این باشگاه است. در نتیجه مورینیو نه تنها به بنفیکا بلکه به جایی برگشت که کار خود را از آنجا آغاز کرده بود. او در این باره گفت: «خوش‌شانس بودم که در دوران مربیگری‌ام تیم‌های بزرگ زیادی را هدایت کردم: رئال‌مادرید، اینتر، منچستریونایتد، چلسی و ... بنفیکا هم تیم بزرگی است و یک باشگاه بزرگ مسئولیت‌های زیاد و انتظارات بالایی دارد، اما این از آن دسته چالش‌هایی است که دوست دارم.»
باید منتظر ماند و دید که آیا او می‌تواند از این چالش با موفقیت خارج شود یا نه. در حقیقت، این مربی ۶۲ ساله در اولین قدم خود به عنوان مربی "عقاب‌ها" به استمفوردبریج رفت تا مقابل چلسی، تیمی که موفقیت‌های زیادی در آن به دست آورد، قرار بگیرد. او با یک گل شکست خورد و بدون شک تحت فشار بیشتری قرار خواهد گرفت و باید ثابت کند هنوز هم می‌تواند در بالاترین سطح هدایت تیم‌های بزرگ را برعهده بگیرد.
اتفاقات گذشته اهمیتی ندارند
مورینیو همیشه ادعا کرده است که اگر چه دشمنانش در دنیای فوتبال می‌توانند همه چیز را از او بگیرند، اما هیچکس نمی‌تواند مسیری که وی درست کرده را از بین ببرد و می‌توان گفت حق با اوست.
این مربی پرتغالی یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ فوتبال است و می‌توان او را یکی از موفق‌ترین مربیان نیز دانست. او واقعا تمام جام‌ها را فتح کرده و تنها مربی است که توانسته در هر سه تورنمنت فعلی یوفا در سطح باشگاهی به قهرمانی برسد.
اگر چه اتهامات زیادی در مورد غرور او وجود دارد، اما نمی‌توان این مربی را ملامت کرد، چرا که اتاقی پر از جام و مدال‌های قهرمانی دارد و باعث شده تا خانه اش به نوعی موزه تبدیل شود! هر چه که باشد، اگر بخواهیم داستان فوتبال مدرن را روایت کنیم، نام مورینیو قطعا به کرات آورده خواهد شد.
با این حال، او کاملا مطمئن است که دورانش به پایان نرسیده و هنوز چند فصل نانوشته دیگر در کتاب مربیگری اش دارد. او می‌گوید: «وقتی هنوز فعالیت می‌کنید، وقتی هنوز جاه‌طلبی‌های خود را دارید، اتفاقات گذشته اهمیتی ندارند.»
همین طرز تفکر نشان می‌دهد که او چرا پیشنهاد بازگشت به فوتبال باشگاهی با بنفیکا را بلافاصله قبول کرده است.
آتشی که خاموش نمی‌شود
مورینیو خودش فکر می‌کرد که وقتی زمان بازگشت به زادگاهش پرتغال برای مربیگری برسد، این کار را برای قبول هدایت تیم ملی انجام خواهد داد. در این مقطع از زندگی و دوران حرفه‌ای مورینیو، این یک قدم منطقی به نظر می‌رسید. او وقتی جوان‌تر بود، اطمینان نداشت که چنین آتشی همیشه در وجودش بسوزد. این در حالی بود که سر الکس فرگوسن، سرمربی اسطوره‌ای سابق منچستریونایتد به این مربی اطمینان داده بود که برای مردانی مثل آنها، چنین آتشی هیچوقت خاموش نمی‌شود و به نظر می‌رسد حق با فرگوسن بوده است.
مورینیو بعد از انجام اولین بازی‌اش به عنوان سرمربی بنفیکا که ۲۵ سال بعد از آخرین حضور وی در این تیم بود، به این نتیجه رسید که اگر چه زمان زیادی گذشته، اما ذات، تعصب و علاقه این مربی هنوز مثل سابق قدرتمند است.
همچنان پرحاشیه
وقتی مورینیو در سال ۲۰۲۱ به ایتالیا برگشت تا هدایت رم را ۱۱ سال بعد از قهرمانی سه گانه با اینتر بر عهده بگیرد، مدعی شد که نسبت به گذشته تغییر کرده است. او گفت که بالغ‌تر شده و دیگر به دنبال جنجال و حاشیه نیست. با این حال، در همان اولین کنفرانس خبری خود به عنوان سرمربی رم، به افراد زیادی، از جمله دشان، کونته و حتی لوک شاو تاخت و تنها یک ماه بعد از حضورش در پایتخت ایتالیا، اولین کارت قرمز از مجموع ۷ کارت قرمز در دوران حضورش در کنار "جالوروسی" را دریافت کرد.
او در دوران دو و نیم ساله حضورش در استادیوم المپیک، نشان داد که وقتی صحبت از تحریک هواداران می‌رسد، رقیب چندانی ندارد و در عین حال توانست باشگاهی را که تشنه قهرمانی بود، به دو فینال اروپایی پیاپی برساند.
او در فینال اول مقابل فاینورد به پیروزی رسید، اما در فینال دوم در برابر سویا باخت و بعد از آن بود که در پارکینگ ورزشگاه صبر کرد تا به داوران مسابقه بتازد. این اتفاق بسیار خجالت‌آور بود و به همین خاطر چندان عجیب نبود که مالکان رم بعد از افت عملکرد این تیم در میانه‌های فصل ۲۰۲۴-۲۰۲۳، مربی پرتغالی را از سمت خود برکنار کردند.
در عمل، از زمانی که مورینیو دیگر در مسابقات به پیروزی نرسید، کنار آمدن با تاکتیک‌های او یا حاشیه‌هایش کار بسیار سختی شد و این چیزی بود که سران فنرباغچه هم با دادن بهایی سنگین آن را فهمیدند.
اقدام هوشمندانه
مدیران فنرباغچه ریسک بزرگی روی مورینیو کردند که شاید بتواند جادوی سابقش را در استانبول تکرار کند، اما این ریسک جواب نداد. بنا به گزارشات، اخراج مورینیو و کادر فنی او، آن هم تنها اندکی بیش از یک سال بعد از انتصاب این مربی، بیش از ۱۰ میلیون یورو هزینه داشته است.
پس چرا مدیران بنفیکا به این نتیجه رسیدند که انتصاب مورینیو ریسکی است که ارزش انجامش را دارد؟ برای شروع، باید گفت که ارزش مورینیو در سال‌های اخیر کاهش زیادی داشته و این یعنی دستمزد درخواستی او هم کمتر شده است. روی کاستا اعلام کرد که مورینیو در اولین فصل حضورش در بنفیکا ۳ میلیون یورو و در فصل دوم ۴ میلیون دریافت خواهد کرد. این ارقام چندان کم نیستند، اما برای مردی که روزی به عنوان بهترین مربی دنیای فوتبال شناخته می‌شد، به وضوح مبلغ کمی است.
البته موضوع فقط پول نیست. مورینیو هنوز یک برند جهانی است. روی کاستا در این باره می‌گوید: «حضور ژوزه در باشگاه توجهات و کنجکاوی‌ها را به سمت ما می‌کشاند. هم بنفیکا و هم لیگ پرتغال از این اتفاق سود خواهند برد.»
قطعا از دید روی کاستا، روی چنین مسائلی نمی‌توان قیمت‌گذاری کرد، آن هم در حالی که تنها چند هفته تا انتخابات مدیرعامل جدید فاصله است.
فنرباغچه در سطح من نبود
به همین خاطر انتقادات زیادی در مورد بازگشت مورینیو به خانه وجود دارد. این مربی هنوز به اندازه سابق جنجالی است و همین حالا هم در خطر محرومیت به خاطر انتقاد از داوران قرار دارد، اما در حالی که مشخص است هنوز توانایی جنجال‌سازی دارد، سوال اصلی این است که آیا هنوز هم توانایی کسب قهرمانی دارد یا نه؟
مورینیو به شکلی آشنا هیچ مسئولیتی را بابت ناکامی فنرباغچه برای رسیدن به لیگ قهرمانان برعهده نگرفت و گفت تنها اشتباهش این بوده که هدایت باشگاهی را قبول کرده که به وضوح از سطح وی پایین‌تر بوده است. او در این باره گفت: «آنها در سطح فوتبالی من نبودند. قطعا تا روز آخر همه توانم را گذاشتم و مشخصا من باید ناراحت باشم، چون هیچکس دوست ندارد اخراج شود، اما هدایت بنفیکا بازگشتی به سطح واقعی من است، چرا که سطح من هدایت بزرگترین باشگاه‌های دنیاست.»
با این حال نباید این حقیقت را نادیده گرفت که نزدیک به یک دهه است که ما واقعا چیزی از مورینیو و موفقیت‌هایش در چیزی که به قول خودش "هم‌سطح" او است، ندیده‌ایم. قهرمانی در لیگ کنفرانس اروپا با رم تنها افتخار بزرگ وی از سال ۲۰۱۷ به بعد است و او از سال ۲۰۱۵ به بعد هم در هیچ لیگ به قهرمانی نرسیده است.
همان‌طور که خود مورینیو اشاره کرد، پیوستن به بنفیکا به وی اجازه می‌دهد برای فتح لیگ پرتغال بجنگد. "عقاب‌ها" در زمان نوشتن این مطلب تنها یک امتیاز از پورتوی صدرنشین کمتر دارند و یک بازی بیشتر انجام داده‌اند، اما در دیدار‌های اروپایی است که خواهیم فهمید مورینیو هنوز چقدر توانایی دارد.
قضاوت بر اساس کار‌های فعلی
درست یا غلط، چند وقتی است که مورینیو از نظر تاکتیکی هم دیگر یک نابغه تلقی نمی‌شود. در حالی که پپ گواردیولا، بزرگترین رقیب او در گذشته، به پیشرفت و تحول ادامه داده، حس کلی در مورد مورینیو این است که هنوز در روش‌های دفاعی قدیمی خود باقی مانده است.
البته خود او بر این عقیده است که مثل همیشه در حال پیشرفت است و اگر واقعا چنین چیزی باشد، می‌تواند جایگاهش در میان بزرگترین مربیان دنیای فوتبال را پس بگیرد. مربی پرتغالی می‌گوید: «خیلی خوب با چیز‌هایی که در دسترسم هستند وفق پیدا می‌کنم. قبل از پیوستن به بنفیکا (پیش از دیدار انتخابی مقابل فنرباغچه)، ترکیب این تیم را ستایش کرده بودم و اگر می‌گویید که سعی کردم با این حرف‌ها و کلمات احساسات هواداران را بر انگیزم تا فشار را از روی تیم خودم (فنرباغچه) بردارم، باید بگویم بله، این کار را کردم، اما هیچ یک از حرف‌هایی که در آن زمان زدم را پس نمی‌گیرم. بنفیکا در بازار نقل و انتقالات عملکردی عالی داشته و توانایی‌هایی دارد که فصل گذشته نداشت.»
حالا این مورینیو است که باید این توانایی‌ها را به خوبی استخراج کند و بنفیکا را به کورس قهرمانی لیگ پرتغال بیاورد و یا دست کم با دستاورد‌های لاژه در رساندن تیم به مرحله حذفی لیگ قهرمانان فصل گذشته برابری کند. در هر صورت به نظر می‌رسد که حضور مورینیو در بنفیکا واقعا آخرین فرصت او برای این است که نشان دهد هنوز "آقای خاص" دنیای فوتبال است.
مورینیو می‌تواند بگوید که فنرباغچه در سطح او نبود، اما زدن چنین حرفی فقط فشار‌ها روی او را افزایش داده تا نشان دهد که هنوز توانایی حضور در لیگ قهرمانان را دارد. او نمی‌تواند در باد موفقیت‌های سابقش بخوابد و خودش هم این موضوع را می‌داند. این مربی همیشه ادعا کرده که قربانی موفقیت‌های قبلی خود بوده و استاندارد‌های سطح بالاتری نسبت به همکاران خود دارد، اما اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم، او این بار راه دیگری ندارد. مورینیو می‌گوید: «چیزی که امروز هستم، همان چیزی است که امروز هستم، نه چیزی که در گذشته ساخته‌ام. بر اساس کاری که امروز انجام می‌دهم قضاوت می‌شوم.» و قضاوت او در مورد عملکردش از همین حالا شروع شده است.
*آرمین زمانی